Reumatoidalne zapalenie stawów – pielęgnacja i opieka nad pacjentem

Reumatoidalne zapalenie stawów – pielęgnacja i opieka nad pacjentem

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – gościec przewlekle postępujący, polyarthritis reumatoidea – jest chorobą uogólnioną, zapalną tkanki łącznej. Dotyczy wielu stawów. Jest chorobą całego organizmu przebiegającą z okresami zaostrzeń i remisji. Reumatoidalne zapalenie stawów najczęściej obejmuje stawy symetrycznie, w wielu przypadkach w konsekwencji prowadzi do inwalidztwa. Wcześnie rozpoznane i właściwie leczone nie jest śmiertelne.

Choroba dotyka najczęściej osoby około 40. roku życia. Kobiety chorują na RZS trzy, cztery razy częściej od mężczyzn. Choroba rozpoczyna się stanem zapalnym w stawie. Reumatyzm – objawy chorobyObjawia się wzrostem temperatury i zaczerwienieniem skóry wokół stawu, często obrzękiem utrudniającym ruch. Staw objęty procesem zapalnym jest wrażliwy na dotyk, a wokół stawu lub w samym stawie może pojawić się obrzęk. Jest to skutek gromadzenia się płynu w torebce stawowej. Stopniowo dochodzi do coraz większego niszczenia powierzchni stawowych, chrząstki, kości, uszkodzenia więzadeł i zniekształceń stawów. Równoczesne procesy naprawcze prowadzą do powstania zrostów włóknistych, potem kostnych, co powoduje usztywnienie stawów.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów w różnych stadiach choroby
Proces pielęgnowania pacjenta z RZS
Skutki uboczne leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, a opieka nad pacjentem
Rehabilitacja osób chorych na RZS
Podsumowanie

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów w różnych stadiach choroby

Wyróżniamy cztery okresy choroby:

  • Wczesny, dla którego charakterystyczne są: obrzęk, pogrubienie zarysów stawów, sztywność poranna.
  • Zmiany umiarkowane – oprócz wyżej wymienionych także zmiany okołostawowe i zaniki mięśniowe (głównie mięśni międzykostnych), ograniczona ruchomość, mogą być pierwsze uszkodzenia chrząstek.
  • Zmiany zaawansowane – uszkodzenia są trwałe, objawy bardziej nasilone, następują zmiany w narządach wewnętrznych, dochodzi do podwichnięć w stawach, uszkodzeń chrząstki i kości, takich stawów nie da się już rozćwiczyć.
  • Schyłkowy – do wyżej wymienionych objawów dochodzą zrosty włókniste i usztywnienie stawów.

Skóra w reumatoidalnym zapaleniu stawów jest chłodna, wilgotna i ścieńczała. Zapalenie ścian naczyń prowadzi do sinicy palców, rumienia dłoniowego i parestezji. Częstym objawem RZS jest wysiękowe zapalenie opłucnej. Powstają również guzki reumatoidalne, występuje ucisk, a także niedokrwistość. Powiększone węzły chłonne i śledziona, spadek liczby leukocytów tworzą zespół Felty ego – charakterystyczny dla reumatoidalnego zapalenia stawów.

Reumanoidalne zapalenie stawów - Etapy i objawy choroby

Proces pielęgnowania pacjenta z RZS

Diagnoza pielęgniarska: Dyskomfort spowodowany bólem stawów.
Cel opieki: Usunięcie czynników nasilających ból.
Planowane działaniaRealizacja
• Zapewnienie odpoczynku. Zmniejszenie aktywności fizycznej w ostrym okresie choroby.
• Stosowanie udogodnień.
• Pomoc w dotarciu na rehabilitację.
• Podanie leków przeciwbólowych zgodnie ze zleceniem lekarza.
• Wykonywanie czynności przy chorej w okresie działania leków przeciwbólowych.
• Wygodnie i prawidłowo przygotowane łóżko. Stosowanie udogodnienia w celu zabezpieczenia przed uciskiem. Zapewnienie ciepłego i lekkiego przykrycie.
• Podawanie leków przeciwbólowych zgodnie ze zleceniem lekarza.
• Pomoc w dotarciu na zabiegi.
• Wykonywanie czynności pielęgnacyjnych przy chorym w czasie działania leków przeciwbólowych.

 

Diagnoza pielęgniarska: Dyskomfort spowodowany obrzękami i ograniczeniem ruchomości w stawach.
Cel opieki: Zmniejszenie obrzęku. Złagodzenie dolegliwości bólowych spowodowanych obrzękiem.
Planowane działaniaRealizacja
• Pomoc w wykonywaniu czynności sprawiających trudności pacjentowi.
• Ułożenie z eliminacją ucisku na obrzęknięte stawy.
• Doraźne nacieranie maścią przeciwzapalną.
• Zachęcanie do systematycznego wykonywania zaleconej gimnastyki i pomoc w jej wykonywaniu. Uświadomienie znaczenia aktywności fizycznej w utrzymaniu ruchomości.
• Stosowanie opatrunków okluzyjnych na obrzęknięte stawy.
• Podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych na zlecenie lekarza.

 

Diagnoza pielęgniarska: Możliwość powstania odleżyn z powodu unieruchomienia.
Cel opieki: Niedopuszczenie do powstania odleżyn.
Planowane działaniaRealizacja
• Obserwacja miejsc narażonych na powstanie odleżyn. Częsta zmiana pozycji.
• W miarę możliwości chorego zachęcanie go do samodzielnego poruszania się. Toaleta całego ciała.
• Częsta zmiana bielizny osobistej i pościelowej.
• Wykonywanie toalety przeciwodleżynowej i pomoc w czynnościach higienicznych. Nacieranie i oklepywanie pleców spirytusem. Zachęcanie chorego do częstych zmian pozycji łóżku.

 

Diagnoza pielęgniarska: Możliwość powstania przykurczów mięśniowych w wyniku unieruchomienia oraz procesu chorobowego.
Cel opieki: Niedopuszczenie do powstania przykurczów mięśniowych.
Planowane działaniaRealizacja
• Właściwe ułożenie w ostrym okresie choroby.
• Właściwa rehabilitacja. Zachęcanie do samodzielności w wykonywaniu codziennych czynności.
• Terapia zajęciowa.
• Pomoc w wykonywaniu ćwiczeń, współpraca z fizjoterapeutą Motywowanie do samodzielności Stosowanie udogodnień.

 

Diagnoza pielęgniarska: Trudność w zaakceptowaniu kalectwa.
Cel opieki: Wzmocnienie u chorego wiary we własne siły.
Planowane działaniaRealizacja
• Dostarczenie informacji o chorobie.
• Eliminacja dolegliwości bólowych.
• Nauka samoobsługi i samoopieki.
• Organizowanie czasu wolnego poprzez terapię zajęciową.
• Rozmowa o istocie choroby.
• Zachęcanie do samodzielności.
• Kontakt z terapeutą zajęciowym.

 

Diagnoza pielęgniarska: Brak umiejętności postępowania w chorobie.
Cel opieki: Edukacja pacjenta i rodziny. Nauka życia z chorobą.
Planowane działaniaRealizacja
• Wyjaśnienie wątpliwości związanych z chorobą, leczeniem i usprawnianiem.
• Zachęcanie do udziału w grupowych zajęciach edukacyjnych. Dostarczenie literatury na temat choroby, odżywiania i znaczenia aktywności fizycznej.
• Przekonanie pacjenta do leczenia i wskazanie korzyści wynikających z rehabilitacji.
• Nauka sposobu ułatwiania wykonywania codziennych czynności bez przeciążania chorych stawów np. picie z kubka lekkiego z grubym uchwytem, podnoszenie talerza ze stołu oburącz od dołu, spacerowanie z balkonikiem.
• Dostarczenie materiałów edukacyjnych dotyczących choroby, odżywiania, rehabilitacji.

 

Diagnoza pielęgniarska: Dyskomfort spowodowany trudnościami w wykonywaniu codziennych czynności i uzależnieniem od innych osób.
Cel opieki: Poprawa sprawności i wydolności narządu ruchu oraz umożliwienie jak największej samodzielności.
Planowane działaniaRealizacja
• Zachęcanie do prób samoobsługi i ćwiczeń. Zachęcanie do korzystania ze sprzętu pomocniczego i udogodnień.
• Pomoc w wykonywaniu tych czynności, które sprawiają największe trudność.
• Wsparcie psychiczne.
• Nauka samoobsługi i samoopieki.
• Wskazanie możliwości zmian architektonicznych w otoczeniu chorego.

 

Diagnoza pielęgniarska: Przewlekłe uczucie zmęczenia i osłabienie siły mięśniowej spowodowane chorobą.
Cel opieki: Mobilizacja do udziału w leczeniu oraz rehabilitacji mimo zniechęcenia.
Planowane działaniaRealizacja
• Zapewnienie spokoju, snu i wypoczynku.
• Zapewnienie wsparcia psychicznego.
• Wyjaśnienie związku pomiędzy zaawansowaniem choroby a osłabieniem siły mięśniowej. Zachęcanie do wykonywania ćwiczeń i zabiegów.
• Wskazanie wpływu właściwej diety na samopoczucie.
• Zachęcanie chorego do kontynuowania zabiegów.
• Dbanie o odpoczynek i komfort psychiczny.
• Eliminowanie dolegliwości bólowych przez podawanie leków na zlecenie lekarza.

 

Diagnoza pielęgniarska: Lęk i stany zniechęcenia spowodowane długotrwałą terapią.
Cel opieki: Uświadomienie chorego o wpływie konsekwentnego leczenia i rehabilitacji na dłuższą remisję.
Planowane działaniaRealizacja
• Zdobycie zaufania chorego. Wyjaśnienie istoty choroby.
• Przekonanie pacjenta o wpływie konsekwentnego leczenia i rehabilitacji na zachowanie samowystarczalności.
• Pomoc w organizowaniu czasu wolnego.
• Zastosowanie technik relaksacyjnych.
• Wyjaśnienie wątpliwości związanych z długotrwałą terapią.
• Gotowość do pomocy.
• Organizowanie czasu wolnego.

 

Diagnoza pielęgniarska: Brak wiedzy najbliższych na temat choroby.
Cel opieki: Poprawa wydolności opiekuńczej rodziny.
Planowane działaniaRealizacja
• Przekazanie rodzinie informacji na temat choroby. Doradzanie w sprawie modernizacji warunków mieszkaniowych chorej.
• Współpraca z pielęgniarką środowiskową oraz pracownikiem socjalnym. Włączenie rodziny do procesu rehabilitacji. Nauczenie rodziny sposobu pielęgnowania i wykonywania ćwiczeń.
• Udzielenie wskazówek dotyczących trybu życia pacjentki, wykonywania prac domowych, możliwości stosowania sprzętu pomocniczego.
• Przygotowanie rodziny do opieki nad pacjentem poprzez udzielenie informacji o chorobie i sposobach pielęgnacji.
• Kontakt z pracownikiem socjalnym.
• Włączenie rodziny do współpracy w leczeniu.

Reumanoidalne zapalenie stawów - Opieka nad pacjentem

Skutki uboczne leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, a opieka nad pacjentem

Oprócz problemów wynikających z samej choroby, istnieje jeszcze ryzyko wystąpienia wielu skutków leczenia. Jednym z nich jest duże ryzyko wystąpienia infekcji z powodu obniżonej odporności, która jest wynikiem leczenia immunosupresyjnego. Należy w związku z tym dołożyć wszelkich starań, aby nie dopuścić do wystąpienia infekcji. Musimy zadbać o poprawę odporności chorego przez odpowiednią ilość snu, odpoczynku, dietę bogatą w białko, zwiększoną ilość owoców, dbanie o higienę ciała, zmianę bielizny osobistej i pościelowej, ograniczenie kontaktów z osobami chorymi.

Rehabilitacja osób chorych na RZS
SPRAWDŹ NASZĄ OFERTĘ!

Kolejne działanie uboczne leczenia to duże ryzyko wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego na skutek przyjmowania niesterydowych leków przeciwzapalnych. Musimy zwrócić szczególną uwagę na podawanie tych preparatów dokładnie ze zleceniem lekarza aby nie dopuścić do przedawkowania. Bardzo ważna jest obserwacja pacjenta pod kątem ewentualnych symptomów krwawienia (bóle brzucha, smoliste stolce, fusowate wymioty). Stosowanie odpowiedniej diety z wykluczeniem pokarmów powodujących zwiększone wytwarzanie soku żołądkowego.

Przyjmowanie glikokortykosterydów zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnienia i cukrzycy. W tym przypadku także dokładna obserwacja i kontrolowanie takich parametrów jak glikemia i ciśnienie tętnicze krwi pozwoli w porę zareagować.

Rehabilitacja osób chorych na RZS

Niezmiernie ważnym jak nie najważniejszym elementem w opiece nad pacjentem z RZS jest systematyczna rehabilitacja.

Rolą rehabilitanta jest doprowadzić pacjenta do takiej sprawności w okresie remisji, by wykazywał jak największą wydolność i w miarę możliwości wyeliminować ograniczenia wynikające z choroby. Rehabilitacja pacjenta z RZS zajmuje się wszystkimi skutkami, nie tylko wynikającymi z uszkodzenia ciała, ale również obejmuje reakcje psychiczne chorego, skutki społeczne, zawodowe i rodzinne.

Podsumowanie

Opieka nad pacjentem z RZS wymaga interdyscyplinarnych działań lekarza, pielęgniarki, rehabilitanta, psychologa, pracownika socjalnego, samego pacjenta i jego rodziny.

Główne problemy, z jakimi boryka się chory z RZS to ból, zwiększone ryzyko infekcji i powikłania wynikające z choroby i stosowanego leczenia.

Prawidłowa opieka jest bardzo ważna ze względu na specyficzne symptomy, możliwe powikłania, a w następstwie ograniczoną samodzielność pacjenta. Opieka nad chorym z RZS ma przede wszystkim na celu umożliwienie jak najdłuższego samodzielnego funkcjonowania pacjenta w środowisku.

Autor: Elżbieta Nasierowska-Bachanek, Kierownik Domu Opieki Józefina, pielęgniarka – specjalista pielęgniarstwa w opiece paliatywnej

Zobacz podobne artykuły:
Reumatyzm – przegląd chorób reumatycznych
Reumatyzm – objawy choroby
Reumatyzm – przyczyny
Leczenie reumatyzmu

Bibliografia

Sierakowska M., Matys A., Kosior A., Ołtarzewska B., Kita J., Sierakowski S., Krajewska-Kułak E.; Ocena jakości życia pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów; Reumatologia 2006; 44/6: 298-303

Głuszko P., Choroby Reumatyczne

Głuszko P., Układowe Choroby Tkanki Łącznej – Reumatoidalne Zapalenie Stawów

http://www.nursing.com.pl/Aktualnosci_Praca_z_chorymi_na_RZS_465.html

https://poruszycswiat.pl/files/poradnik-RZS.pdf

https://www.termedia.pl/mz/RZS-najczestsza-i-najbardziej-agresywna-przewlekla-choroba-ukladu-ruchu,596.html

4.2/5 - (6 votes)

Ten wpis ma 0 komentarzy

Zostaw komentarz