Decyzja o zamieszkaniu w domu opieki nigdy nie jest łatwa. Tym bardziej, jeśli temat ten jest poruszany przez osoby trzecie – choćby najbliższych – a nie wychodzi z inicjatywy osoby, która docelowo miałaby zamieszkać w takim domu. Jak zatem rozmawiać, by była to wspólna decyzja? Jak zacząć temat, by bliski nie poczuł się odepchnięty, oddany do „domu starców”? Co zrobić, żeby zrozumiał, że dom spokojnej starości może być dobrym rozwiązaniem, szczególnie w sytuacji, gdy nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie?
Czy dom spokojnej starości to ostateczność?
W Polsce rodzina szuka domu opieki zazwyczaj dopiero wtedy, gdy fizycznie i psychicznie sama nie jest w stanie dalej zajmować się swoim bliskim. Często zdarza się, że pacjenci, którzy trafiają do domów opieki są w bardzo ciężkim stanie: z odwodnieniem, odleżynami, źle dobranymi lekami.
Osoby samotne, dopóki są w stanie poradzić sobie same, zwykle nie decydują się na dom spokojnej starości. Jednak i to pomału się zmienia. Coraz więcej osób starszych szuka alternatywnych rozwiązań, dzięki którym nie muszą siedzieć samotnie w domu. Rozważają zamieszkanie w domu opieki, zwłaszcza, gdy coraz trudniej im radzić sobie samodzielnie.
Najczęściej jednak pomysł zamieszkania w domu opieki wychodzi od osób trzecich – bliskich czy opiekunów. Jak zatem podjąć temat, jak o tym rozmawiać rozsądnie i bez budzenia negatywnych emocji?
Jak zacząć rozmowę z seniorem?
W Polsce nadal jeszcze panuje wiele stereotypów na temat domów opieki. Gdy zatem pojawia się konieczność zamieszkania seniora w takim miejscu, podjęcie tej decyzji może budzić wśród bliskich negatywne uczucia.
Przeprowadzenie osoby nam bliskiej do domu opieki to złożony proces. Warto się do niego dobrze przygotować, również emocjonalnie. Szczególnie ważne jest, by adekwatnie do możliwości i stopnia zaawansowania choroby (np. demencji), włączyć osobę starszą w proces decyzyjny. Poczucie wpływu i stanowienia o sobie jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Bywa, że dla osób starszych celem samym w sobie staje się zachowanie niezależności najdłużej jak to możliwe. Jednak równie często nie jest to możliwe, np. z powodu choroby, trudności w poruszaniu się, ograniczeń poznawczych.
Dlatego warto stwarzać warunki do rozmowy, która da seniorowi poczucie wpływu na swoją sytuację. Nawet jeśli w naszym przekonaniu jest to tylko pozorne.
Emocje odczuwane przez rodzinę
Wyrzuty sumienia, poczucie winy, złość to emocje często odczuwane przez rodzinę. Narastają wątpliwości, mnożą się kolejne pytania. „A może nie powinnam?” „Nie sądziłam, że kiedykolwiek będę przed taką decyzją”. „Skoro oddaje Mamę/Tatę do domu opieki to jestem niewdzięczną córką/synem”. „Nie jestem dość dobrą żoną/mężem, bo przecież przysięgałam na dobre i na złe, ale sił brakuje”. Przygotowując się do rozmowy z bliskim na temat zamieszkania w domu opieki, warto samemu przełamać w sobie stereotypy i uprzedzenia związane z tym miejscem. Tętniący radością, życzliwością, po prostu życiem tamtejszej społeczności – dom spokojnej starości może okazać się miejscem lepszym niż własne cztery ściany, gdzie panuje cisza uprzykrzająca codzienność, gdzie brak kontaktu z drugim człowiekiem, brak rozmowy, co powoduje wycofanie bliskiego z codziennej aktywności.
Dom spokojnej starości – jak rozmawiać na ten temat?
Wskazanie jednego dobrego rozwiązania jest właściwie niemożliwe. Dzieląc się naszym doświadczeniem zaproponujemy kilka wskazówek, które mogą okazać się pomocne.
Nowa sytuacja często budzi lęk i niepokój. Kiedy stajemy w obliczu czegoś, czego wcześniej nie doświadczyliśmy, naturalnie zaczynamy wyobrażać sobie różne scenariusze. Miewamy czarne myśli, a w skrajnych przypadkach wpadamy w panikę, usiłując za wszelka cenę uniknąć nowej, nieznanej sytuacji. Podobne emocje może wywoływać myśl o zamieszkaniu w domu opieki.
Zaplanuj wizytę w domu opieki
Jeśli Twój bliski jest przerażony wizją zamieszkania w domu opieki i nie wyobraża sobie takiej sytuacji, może to być związane z lękiem przed nieznanym. Być może, nawet jeśli senior wewnętrznie czuje potrzebę profesjonalnej opieki, to na myśl o domu opieki uruchamiają się stereotypy na temat takich miejsc, przypominają najgorsze scenariusze. W takim wypadku, jeśli tylko jest taka możliwość, warto razem z bliskim odwiedzić taki dom i zobaczyć jakie panują w nim warunki i atmosfera.
Jeśli chory, z powodu ograniczeń, nie może wcześniej obejrzeć domu opieki, pomocnym może okazać się przywołanie w rozmowie obrazu sanatorium, który pomoże wyobrazić sobie jak funkcjonuje dom taki jak np. Józefina. Cykl dnia sanatoryjnego jest często znany osobom starszym, tym samym dużo łatwiej będzie im zwizualizować sobie, jak może to wyglądać: rano czynności pielęgnacyjne, po nich śniadanie, po śniadaniu terapia zajęciowa, gimnastyka usprawniająca. Później obiad i czas wolny. Po obiedzie ponownie propozycja zajęć i kolacja. Intencją porównania domu opieki do sanatorium nie jest ani oszukiwanie chorego, ani manipulacja, tylko zmniejszenie napięcia związanego z lękiem przed nieznanym. Oczywiście najpierw taki dom należy obejrzeć samemu i zapoznać się z ofertą zajęć tak, by rozmawiając z bliskim być w zgodzie z prawdą.
Zastosuj metodę małych kroków
Innym z rozwiązań, które może być pomocne jest tzw. proces adaptacji. Rekomendujemy go osobom, które nie są pewne czy dom opieki to dobra decyzja lub takim, które chcą sprawdzić jak funkcjonuje dana placówka. Metoda polega na stopniowym przyzwyczajaniu się do zmiany, a celem – zmniejszanie niepokoju chorego, budowanie poczucia bezpieczeństwa i poznawanie życia w domu opieki.
Rozmowa z seniorem – zapytaj o obawy
Jeśli Twój bliski boi się zamieszkać w domu opieki, nie staraj się przekonywać, że to dla niego najlepsze rozwiązanie. W poczuciu osoby starszej może być inaczej. Postaraj się raczej porozmawiać ze swoim bliskim o jego aktualnej sytuacji, o trudnościach jakie napotyka w domu. Staraj się więcej słuchać. Przypomnij o wydarzeniach, jakie miały miejsce w domu bliskiego, a które były efektem braku profesjonalnej opieki. Wtedy jest szansa, że osoba starsza sama dojdzie do wniosku, że dom opieki może być właśnie tym miejscem, gdzie jej samodzielność wzrosnąć. Natomiast w momencie, gdy będzie potrzebowała pomocy, opiekun czy pielęgniarki będą na wyciągnięcie ręki.
Pobyt w domu opieki – zadbaj o uczucia
Nie pozwól poczuć się odrzuconym
Niekiedy kategoryczna odmowa zmiany miejsca zamieszkania przez osobę starszą związana jest z lękiem przed odrzuceniem. Ważne jest zatem, by zapewniać bliskiego o uczuciach, jakimi jest darzony. Warto zaplanować czas odwiedzin. Być może w pierwszych dniach pobytu w domu opieki dłuższe odwiedziny najbliższych byłyby kojące. Ten temat także warto poruszyć.
Skorzystaj z porady psychologa
Nie mając pewności jak rozpocząć rozmowę lub nie będąc przekonanym o słuszności takiej decyzji, warto umówić się na konsultacje z psychologiem, który na co dzień spotyka się z takimi sytuacjami, pomoże wypracować najlepsze na dany moment rozwiązania i wskaże odpowiedni kierunek postępowania.
Jak wybrać dom opieki dla seniora?
Prywatny dom opieki czy raczej państwowy?
Państwowe domy opieki, czyli inaczej domy pomocy społecznej (DPS) prowadzone są przez samorządy. Pobyt w DPS-ie może być nawet w 65 procentach dofinansowany z gminnych czy miejskich budżetów (gdy renta lub emerytura pensjonariusza i dochody rodziny nie wystarczą na pokrycie pełnych kosztów). Kolejki oczekujących na miejsce bywają jednak długie i nie każdy może tyle czekać.
Wtedy alternatywą stają się prywatne ośrodki.
Cena
Niewątpliwie jednym z głównych kryteriów, na które patrzymy jest cena. Warto jednak pamiętać, że wyższy miesięczny koszt opieki to często także liczniejszy i lepiej wykwalifikowany personel opiekuńczo-pielęgnacyjny czy bardziej wyspecjalizowana opieka. Zawsze warto sprawdzić, jak proponowany koszt przekłada się na jakość opieki w wybranym ośrodku. Warto poczytać opinie, porozmawiać z kimś, kto ma już doświadczenie w tej kwestii, porównać oferty.
Lokalizacja
Dom opieki Warszawa, a może inna lokalizacja?
Optymalnie jeśli ośrodek znajduje się blisko naszego miejsca zamieszkania, np. w tym samym mieście lub w jego okoliczach z dogodnym dojazdem.
Personel opiekuńczo-medyczny
Liczba personelu w stosunku do liczby mieszkańców, kwalifikacje i przygotowanie, podejście do pacjenta, kontakt z rodziną – to wszystko ma istotne znaczenie. Warto uprzednio dowiedzieć się, czy w domu dyżuruje przez całą dobę wykwalifikowana pielęgniarka, jak często przychodzi lekarz, czy dom współpracuje z pobliską przychodnią, co się dzieje, gdy potrzebna jest opieka szpitalna.
Warunki w ośrodku
Warto sprawdzić standardy zamieszkania oraz to, czy ośrodek jest odpowiednio przystosowany do potrzeb osób starszych, niesamodzielnych i niepełnosprawnych, czy jest bezpieczny. Dobrze gdy mieszkańcy wymagający większej troski – cierpiący na demencję, Alzheimera czy osoby leżące – mają zapewnioną intensywniejszą opiekę, np. w dedykowanej strefie wzmożonej opieki (zob. Dom opieki Józefina).
Dostosowanie do potrzeb i preferencji seniora
Atul Gawande, autor książki „Śmiertelni. Medycyna i to, co najważniejsze” wskazuje, że mieszkańcy domów spokojnej starości najbardziej potrzebują prywatności, poczucia wspólnoty, elastycznego rytmu i schematu dnia oraz możliwości kształtowania ciepłych relacji z otoczeniem. Często mają swoje przyzwyczajenia i hobby. Dobrze byłoby, by w miarę możliwości mogli je kontynuować. Ważne jest też poczucie prywatności i wolności decydowania o sobie. Nie powinni być przymuszani do zajęć, na które nie mają ochoty.
Zobacz podobne artykuły:
Opieka nad osobami starszymi
Dom opieki dla chorych na Alzheimera – jak wybrać?
Patogeny alarmowe – co to jest?
Bibliografia:
Ciężka niesprawność czynnościowa osób starszych wyzwaniem dla opieki długoterminowej, Krzysztof Bońkowski, Alicja Klich-Rączka, http://gerontologia.org.pl
System opieki długoterminowej a zapotrzebowanie na ten rodzaj świadczeń, Alicja Palczewska, https://journals.viamedica.pl
Logika systemu opieki nad osobami starszymi, Zofia Szweda-Lewandowska, http://www.ipiss.com.pl/
Podpisuje się pod punktami „Nie pozwól poczuć się odrzuconym” i „Zastosuj metodę małych kroków”, ale ponad wszystko daj seniorowi oswoić się z sytuacja i przede wszystkim pozwol mu decydować o miejscu pobytu. Musimy cały czas pamiętać, ze to oni będą tam mieszkac, nie my. Jeśli możemy zapewnić im jak najlepsze warunki, to warto kierowac się wlasnie tym – swietna opieka i dobrym poziomem osrodka.