Opieka nad osobami starszymi

W Polsce tradycyjnie przyjęło się, że opieka nad osobami starszymi pozostaje głównie w gestii rodziny. W sytuacji, gdy bliski choruje i zaczyna wymagać wzmożonej opieki, Polacy znacznie częściej wybierają samodzielne objęcie pieczy nad seniorem niż skorzystanie z profesjonalnych usług.

Z poczucia obowiązku, z chęci odwdzięczenia się za opiekę w latach dziecięcych, pragniemy stanąć na wysokości zadania i roztoczyć czułą opiekę nad ukochaną osobą. Niestety, bardzo często rodziny pacjentów w momencie podejmowania takiej decyzji nie zdają sobie sprawy z tego, jak różna jest to opieka od tej sprawowanej nad dzieckiem.
Opieka nad osobą starszą – wyzwania i obawy
Opieka nad osobami starszymi sprawowana indywidualnie
Profesjonalna opieka nad osobami starszymi
Opieka nad osobami starszymi w domu opieki
Dom aktywnej starości?
Decyzja o zamieszkaniu w domu spokojnej starości
Jak wybrać najlepszy wariant opieki?

Opieka nad osobą starszą – wyzwania i obawy

Często wstydzimy się powierzyć seniora komuś innemu, bo boimy się poczucia, że porzuciliśmy bliską osobę, naznaczenia społecznego. Obawiamy się oskarżenia o intencje materialne, reakcji seniora na propozycje wsparcia osoby z zewnątrz. W obliczu tych obaw rodziny często decydują się zmienić całe swoje życie, przeorganizować czas pracy, przystosować mieszkanie, zgłębić wiedzę na temat chorób z którymi zmaga się senior, aby świadczyć odpowiednią opiekę.

Zdarza się, że jeden z członków rodziny całkowicie rezygnuje z pracy zapewniając całodobową opiekę nad starszą osobą nawet przez kilka ostatnich lat życia. Poświęcenie, na jakie zdobywają się rodziny jest często wręcz heroicznym wyczynem. Z perspektywy koordynatora opieki senioralnej uważam, że koniecznym jest przede wszystkim zastanowienie się, jaka opieka jest najbardziej adekwatną dla potrzeb starszej osoby. Jakie zalety płyną ze sprawowania opieki samodzielnie, a jakie z powierzenia opieki nad seniorem profesjonalistom.

Opieka nad osobami starszymi sprawowana indywidualnie

Z doświadczenia wiem, że seniorzy wymagają wsparcia w bardzo różnych zakresach. Z początku jest to pomoc okazjonalna, związana z pracami gospodarczymi, zrobieniem większych zakupów, generalnymi porządkami w mieszkaniu. Z przypływem lat pomoc jest konieczna w sprawach związanych zarówno z pogarszającym się stanem fizycznym jak i intelektualnym.

W zależności od zaawansowania ograniczeń sprawności organizmu konieczność pomocy ze strony osób trzecich będzie większa. Członkowie rodzin sukcesywnie muszą zwiększać poświęcany im czas.

Często dzieje się to kosztem czasu spędzanego z dziećmi lub kosztem pracy. Wraz z postępem choroby opieka nad osobą starszą zmienia się w pracę 24 godziny na dobę, ciężką zarówno fizycznie jak i emocjonalnie. Bardzo bolesnym etapem choroby jest zmiana zachowania seniora np. pod wpływem demencji lub innych chorób.

Bywa, że zapomina osoby ze swojego najbliższego otoczenia, czasem traktuje je z wrogością i agresją. Nie posiadając specyficznej wiedzy z dziedziny geriatrii i gerontologii ciężko jest zrozumieć zachodzące w organizmie seniora procesy. Pojawia się uczucie smutku i żalu, kiedy mimo naszej szczerej chęci pomocy, podopieczny nie docenia tego, co dla niego robimy.

Dodatkowo niezbędne czynności związane z codzienną pielęgnacją i opieką nad podopiecznym mogą spotkać się z jego niezadowoleniem. Tymczasem podanie leków, czynności higieniczne, czy napojenie seniora są konieczne. Nawet jeśli spotykamy się z jawną niechęcią ze strony podopiecznego.

To niezwykle trudne, kiedy stajemy przed wyzwaniem zrobienia czegoś wbrew woli, a za razem dla dobra zdrowia i życia naszych bliskich. Nawet osoby, które mają wiedzę i doświadczenie w opiece medycznej niejednokrotnie nie dają sobie rady z takim wyzwaniem.
Pracując jako koordynator opieki domowej często spotykam się z sytuacją, gdy zgłaszają się do nas osoby, które przez dłuższy czas z powodzeniem samodzielnie realizowały opiekę nad seniorem. Jednak zawsze przychodzi moment, kiedy rodziny również potrzebują wsparcia i odpoczynku. Choroba ukochanej osoby tak naprawdę jest również chorobą rodzin, które potrzebują pomocnej dłoni w tych ciężkich chwilach.

Profesjonalna opieka nad osobami starszymi

Z uwagi na starzejące się społeczeństwo coraz większą popularnością cieszy się zawód opiekuna osób starszych. Jest to osoba, profesjonalnie przygotowana do opieki nad seniorem. Zna specyfikę chorób wieku starczego, potrafi rozpoznać ich niepokojące objawy i zasugerować konieczność pogłębienia diagnostyki.

Wykwalifikowani opiekunowie to osoby, które zdobyły doświadczenie praktyczne opiekując się pacjentami w domach opieki, na oddziałach szpitalnych czy indywidualnie w domu u pacjenta. Mają umiejętności poparte aktualną wiedzą medyczną, wykazują się empatią oraz zrozumieniem dla choroby, z którą boryka się pacjent.

Wiedza na temat chorób wieku starczego istotnie pomaga zrozumieć to co dzieje się z podopiecznym oraz jak z nim postępować, aby nie eskalować jego problemów tylko je łagodzić. Praktyczne umiejętności: pielęgnacji pacjenta, profilaktyki przeciwodleżynowej, angażowania seniora do działania adekwatnie do jego możliwości – pozwolą uniknąć nieumyślnego pogorszenia zdrowia seniora. Umożliwią też obiektywną ocenę sytuacji.

Zaangażowanie opiekuna czy asystenta opieki w domu osoby starszej zawsze budzi niepokój związany z obawą, czy możemy zaufać komuś obcemu. Dlatego warto korzystać z usług osób z polecenia lub oferowanych przez firmy medyczne, które biorą na siebie odpowiedzialność za proces rekrutacji i weryfikacji pracowników. Z mojej obserwacji wynika, że jednym z głównych powodów zmiany opiekunów, czy rezygnacji z ich pomocy są różnice charakterów i trudności związane zaakceptowaniem osoby trzeciej przez seniora. Polecam rodzinom, aby nie zrażały się na starcie i dały seniorowi możliwość poznania zalet płynących z komfortu wsparcia w domu.

Proces zaakceptowania przez seniora faktu, iż nie jest już na tyle sprawny, aby samodzielnie zajmować się sobą i gospodarstwem domowym jest sprawą indywidualną. U niektórych odbywa się krócej, u innych wymaga dłuższego czasu. Warto wskazać opiekunowi drogę komunikacji z seniorem, opowiedzieć o jego upodobaniach, pasjach, uprzedzić czego nie lubi, jakich zachowań nie toleruje. Będzie to niezwykle pomocna mapa postępowania z pacjentem dla opiekuna.

Opieka nad osobami starszymi w domu opieki

W Polsce seniorzy trafiają do domu opieki, kiedy staje się to koniecznością, a pacjent jest w bardzo zaawansowanym procesie chorobowym. Nie ma u nas jeszcze trendu, aby seniorzy decydowali się pójść do domu opieki np. z uwagi na komfort. W krajach zachodnich wygląda to zdecydowanie inaczej.
Domy seniora to miejsca gdzie seniorzy mogą realizować swoje pasje, nie przejmując się codziennymi obowiązkami związanymi z domem, umawianiem wizyt lekarskich, gotowaniem sprzątaniem itp. Seniorzy sami wybierają dla siebie dom spokojnej starości, który spełni ich oczekiwania pod kątem standardu zamieszkania czy proponowanych rozrywek. Taki dom jest postrzegany jako miejsce tętniące życiem, pełne ludzi, życzliwego personelu, miejsce bezpieczne i wygodne, a także ciekawe i angażujące.

Decyzja o zamieszkaniu w domu opieki

Taka decyzja nie jest łatwym krokiem. Wymaga odwagi i wyjścia ze strefy komfortu. W myśl przysłowia „starych drzew się nie przesadza”, niewiele osób jest w stanie zdecydować się na tak odważny, wręcz rewolucyjny krok.

Po przeprowadzce seniorzy początkowo są nieco zagubieni, odczuwając tęsknotę za domem i tym wszystkim co zostawili. Staramy się takie przejście uczynić dla seniorów jak najłatwiejszym. Jeśli dla kogoś będzie to bardziej komfortowe można przeprowadzić ze sobą własne meble czy zabrać ukochanego zwierzaka.

Nasi domownicy nie są nakłaniani do zmiany swoich przyzwyczajeń. Wszyscy są traktowani jak dorośli i świadomi ludzie, a ich wybory są szanowane. Mieszkańcy szybko odczuwają komfort związany z odciążeniem w obowiązkach domowych.

Warto zacząć od krótkich, rekreacyjnych przyjazdów, żeby zamieszkać w domu opieki bez poczucia przymusu czy niepewności o to jak taka nowa codzienność wygląda. Przy wyborze domu seniora przede wszystkim trzeba wziąć pod uwagę stan zdrowia seniora, aby zakwalifikować go do odpowiedniego miejsca.

Senior, który jest logicznie myślącą i względnie sprawną osobą najprawdopodobniej nie będzie czuł się dobrze w otoczeniu osób demencyjnych czy terminalnie chorych. Zawsze warto porównać kilka domów opieki aby mieć rozeznanie jaka oferta jest najbardziej adekwatna dla naszego seniora.

Jak wybrać najlepszy wariant opieki?

Opieka nad osobami starszymi jest bardzo różna i wymaga indywidualnego i podmiotowego podejścia do seniora. Konieczne jest aby ocenić jakie rozwiązanie jest najlepsze przede wszystkim dla podopiecznego ale również jakimi możliwościami dysponuje rodzina. Warto zawsze skorzystać z pomocy psychologa, lub lekarza geriatry, którzy ocenią problemy podopiecznego i pomogą wybrać optymalny rodzaj opieki.

Nie ma jednego idealnego modelu opieki nad osobami starszymi. Każdy człowiek jest inny i każdy wymaga indywidualnego podejścia uwzględniającego jego potrzeby i możliwości. Jeśli osoba starsza jest w ciężkim stanie i jej życzeniem jest umrzeć w domu, warto jest rozważyć taką opcję. Zapewnić jej odpowiednie zaplecze medyczne w zaciszu domowym, współpracować z możliwie najlepszymi fachowcami, którzy również będą dla nas wsparciem w tych trudnych momentach.

Opieka nad osobą starszą nie powinna zaczynać się dopiero wtedy, kiedy nie ma już ratunku i nic nie można zrobić. Może uczynić życie osoby starszej aktywnym i urozmaiconym, a przy tym być dobrym i rozwijającym doświadczeniem dla osób, które ją sprawują.

Autor: Agnieszka Królikiewicz, koordynatorka opieki w Care Experts

Zobacz podobne artykuły:
Dom spokojnej starości – jak zacząć temat?
Dom opieki dla chorych na Alzheimera – jak wybrać?
Patogeny alarmowe – co to jest?

Literatura tematu:
Modele opieki nad osobami niesamodzielnymi
Zofia Szweda-Lewandowska
http://cejsh.icm.edu.pl

Rozwój opieki długoterminowej w Polsce–stan i rekomendacje, Piotr Błędowski, Magdalena Maciejasz, www.nowinylekarskie.ump.edu.pl/uploads/2013/1/61_1_82_2013.pdf

Łączenie pracy i opieki nad osobą starszą – wpływ na jakość życia opiekuna, Jolanta Perek-Białas, Justyna Stypińska, http://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/handle

Różnice i podobieństwa w sprawowanej opiece nad osobami starszymi przebywającymi w ośrodkach opieki w Polsce i we Francji, Izabela Wróblewska, Andrzej Steciwko, http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2012-01-5.pdf