Endoproteza stawu biodrowego

Stawy, w tym staw biodrowy, pełnią ważną rolę w układzie kostno-stawowym człowieka. Jednak muszą one znosić duże obciążenia, co naraża je na deformacje, zwyrodnienia, uszkodzenia mechaniczne. Endoproteza stawu biodrowego to specjalna konstrukcja, która w czasie leczenia koksartrozy, czyli choroby zwyrodnieniowej stawów, zastępuje staw uszkodzony bądź zwyrodniały stawem sztucznym.

Kiedy endoproteza stawu biodrowego jest konieczna?
Alloplastyka, czyli wstawianie endoprotezy stawu biodrowego lub kolanowego
Budowa endoprotezy stawu biodrowego
Rodzaje endoprotez
Kapoplastyka
Przygotowanie do operacji wstawienia endoprotezy
Przeciwwskazania do operacji
Jak przebiega operacja?
Zalecenia po operacji
Funkcjonowanie pacjenta po operacji
Rehabilitacja po wstawieniu endoprotezy
Możliwe powikłania pooperacyjne
Obluzowanie endoprotezy stanu biodrowego
Zwichnięcie stawu po wstawieniu endoprotezy
Zużycie endoprotezy stawu biodrowego
Rewizyjna wymiana stawu
Zwolnienie lekarskie, koszty i refundacja

Kiedy endoproteza stawu biodrowego jest konieczna?

Zwyrodnienia stawu oznaczają wyniszczenie elementów stawu: chrząstki, torebki stawowej i innych. W początkowej fazie trudno wykryć badaniem zapalenie. Dopiero gdy (po latach!) zaczynają rozwijać się narośla (osteofity) na krawędziach kostnych stawu, czujemy ból i nie możemy się poruszać. RTG wykazuje zmiany i zaczyna się analiza pod kątem wstawienia implantu. Bo to on zacznie pełnić funkcje zdrowego narządu.
O endoprotezie stawu biodrowego musimy zatem pomyśleć, gdy zwyrodnienie stawu biodrowego utrudnia nam lub bliskiej osobie poruszanie się. Do tego dochodzi ból, który obniża jakość życia. Do uszkodzenia stawu może dojść z powodu chorób związanych z metabolizmem chrząstki stawowej, wieku, otyłości. Powodem zwyrodnienia może być też zmieniony skład płynu w torebce stawowej.

Innym wskazaniem do wstawienia endoprotezy stawu biodrowego może być reumatoidalne zapalenie stawów. Z kolei silne przeciążenie stawu w czasie aktywności fizycznej albo znaczny uraz także grozi zwyrodnieniem. Warto wybrać się do lekarza już wtedy, gdy ból biodra pojawia się i znika (np. po nocnym wypoczynku). Trudności z chodzeniem i ból kolana też powinny skłonić nas do wizyty lekarskiej.

Wskazaniem do przeprowadzenia alloplastyki będą również: nieudana rekonstrukcja stawu biodrowego czy martwica niedokrwienna po złamaniach.

Alloplastyka czyli wstawianie endoprotezy stawu

Alloplastyka czyli wstawianie endoprotezy stawu biodrowego / kolanowego itp. jest uważana za jedno z największych osiągnięć medycyny XX wieku. Jednak już latach 80. XIX wieku dr Themistokles Gluck wymienił kilkanaście stawów: biodrowych, kolanowych, ramiennych. Wytwarzał je wówczas z kości słoniowej. W kolejnych dziesiątkach lat konstrukcje były już metalowe (stopy niklu, kobaltu, wanadu i chromu). Od roku 1953 zaczął je stosować je doktor George McKee. Parę lat później, w 1960 roku, John Charnley przeprowadził operację wszczepienia pierwszej cementowej „niskotarciowej” endoprotezy stawu biodrowego. Była wykonana z teflonu i polietylenu. Z kolei w 1980 roku dr Karl Zweymüller przedstawił trzpień z tytanu.

Obecnie, oprócz endoprotez cementowych, stosuje się także implanty bezcementowe i hybrydowe. Trwają prace i próby wytwarzania endoprotez nie tylko z tytanu, ale i z cyrkonu oraz grafenu. Bada się także możliwości komórek macierzystych jako przyszłego zamiennika endoprotez.

Budowa endoprotezy stawu biodrowego

Endoproteza zawiera następujące elementy:

• panewka (wydrążona półkula wyprodukowana z ceramiki lub tworzywa sztucznego),
• głowa protezy (wykonana ze stopu metali lub ceramiki),
• trzpień protezy (zrobiony ze stopu metali).

Rodzaje endoprotez

Na początku 2017 roku w Zabrzu wykonano nowatorski zabieg. Pacjentce wstawiono wykonany technologii 3D implant sztucznego stawu biodra z polipropylenu. Następnie uzupełniono konstrukcję indywidualną endoprotezą stawu biodrowego z tytanu. To wielki skok w stosunku do pierwszej polskiej endoprotezy z 1981 roku (powstałej przy Mikrohucie z inicjatywy Adama Gierka) ze specjalnego stopu stali.

Na świecie i w Polsce stosowało się lub stosuje nadal następujące rodzaje endoprotez stawu biodrowego:

• totalne (także: całkowite; zmieniana jest panewka z głową kości udowej) – THP, czyli ang. total hip replacement;
• połowiczne (także: częściowe; usuwa się głowę kości udowej) – bipolarna, unipolarna
• cementowe, bezcementowe, hybrydowe;
• związane, niezwiązane.

Typy endoprotez stawu biodrowego dzielą się więc według rodzaju mocowań oraz użytych materiałów.

Dawniej stosowano zasadę, że endoprotezę stawu biodrowego stosować należy u osób powyżej 65. roku życia. Powodem miała być słabość kości w tym wieku i ryzyko użycia metod mechanicznych. Z kolei endoprotezy stawu biodrowego bezcementowe zalecano pacjentom przed 65. rokiem życia. Obecnie wiek metrykalny nie jest najważniejszy w doborze implantu. Lekarze kwalifikując daną osobę do operacji, patrząc na stan zdrowia fizycznego i jakość tkanki kostnej pacjenta.

Istnieją specjalne typy endoprotez dla osób z chorobą nowotworową lub po innych dużych zmianach w obrębie biodra.

Endoprotezy stawu biodrowego można podzielić według zastosowanego implantu na trzpieniowe i beztrzpieniowe. Materiały, z jakich są wykonywane to: polietylen-metal, metal-metal, polietylen-ceramika, ceramika-ceramika. Natomiast pod kątem powierzchni: cementowe z powierzchnią porowatą lub polerowaną, bezcementowe pokryte powłoką (całkowicie lub częściowo).

Endoproteza cementowa

W skład endoprotezy stawu biodrowego cementowej wchodzą:

• polietylenowa panewka (osadzana w miednicy na podłożu cementu kostnego),
• metalowy trzpień (często o porowatej powierzchni),
• metalowa lub ceramiczna głowa (ściera się ona zależnie od trybu życia pacjenta, w tym jego masy ciała, około 0,1 mm rocznie).
  Całość utrzymuje specjalny akrylowy cement kostny.

Endoproteza z cementu kostnego

Cement kostny, czyli metylo metacrylat jest biomateriałem stosowanym w endoprotezie stawu biodrowego (cementowej). Jest on jednocześnie
biozgodny (dobrze adaptuje się do organizmu, nie ma właściwości alergizujących czy zagrożeń toksycznych), bioaktywny (po zastygnięciu trwale łączy elementy implantu z kością).

Klej kostny może od razu zawierać antybiotyk. Cement stosowany w alloplastyce przenosi ruch i naprężenia razem z aktywnością fizyczną osoby po operacji. Stąd – jego zużywanie, wykruszanie się.

Konstrukcja endoprotezy stawu biodrowego cementowej może ważyć nawet 500 gramów.

Endoproteza bezcementowa

Endoproteza stawu biodrowa bezcementowa. Składa się na ogół z części metalowej i wkładki polietylenowej. Głowa może być tytanowa lub ceramiczna, także ceramiczno-cyrkonowa. W przypadku tej protezy, implant wrasta w kość za sprawą porowatej powierzchni i substancji, jaką jest powleczony (hydroksyapatyt, tytan). Element protezy, panewkę, umiejscawia się metodą na wcisk („press-fit”) lub poprzez wkręcanie (panewki sferyczne, stożkowe). Trzpień mocuje się poprzez wklinowanie.

Implantem bezcementowym jest endoproteza stawu biodrowego typu short- stem. Jest to endoproteza krótko-trzpieniowa lub przynasadowa.

Endoproteza stawu biodrowego – hybrydowa

Endoproteza stawu biodrowego hybrydowa zakłada umieszczenie jednego elementu protezy na cemencie kostnym. Ta endoproteza umożliwia więc kombinacje w rodzaju: trzpień z głową – bezcementowy, panewka – cementowa lub na odwrót. Decyzja lekarza zależy od budowy anatomicznej danego pacjenta.

Kapoplastyka

Kapoplastyka to wymiana tylko części stawu – na głowę kości udowej nakłada się metalową panewkę (tzw. kapa), którą można łatwiej potem wymienić lub zmienić. Jest to najmniej inwazyjna technika, która nie niesie za sobą ryzyka na przykład zwichnięcia endoprotezy stawu biodrowego, za to daje szybką rehabilitację. Resurfacing wymaga jednak odpowiedniego stanu pacjenta, między innymi: braku osteoporozy i niewielkiego uszkodzenia stawu.

Przeciwwskazania w kapoplastyce to m.in. wiek powyżej 55. roku życia (choć u starszych pacjentów bez dużych zmian w tkance kostnej stawu, można tę metodę zastosować).

Przygotowanie do operacji wstawienia endoprotezy stawu biodrowego

Jak najlepiej przygotować się do operacji wstawienia endoprotezy stawu biodrowego po kwalifikacji od internisty i ortopedy? Na jakiś czas przed operacją należy przestać przyjmować leki wpływające na krzepliwość krwi (np. aspiryna). Nie wolno w tym okresie przyjmować również niektórych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Ciało będzie poddane inwazyjnej procedurze, dlatego należy je wzmocnić poprzez:

• odpowiednie ćwiczenia (oddechowe, a także napinania mięśni brzucha i pośladkowych),
• zrzucenie zbędnych kilogramów (obciążają nadmiernie stawy).

Należy wygasić wszelkie ogniska zapalne – wyleczenie zębów jest konieczne! Pamiętajmy, że bakterie z jamy ustnej przechodzą drogą krwionośną i mogą doprowadzić do zakażenia. Również gardło i drogi moczowe to najczęstsze miejsca zapaleń.

Trzeba też przejść przez różne zlecone badania, takie jak: jonogram, morfologia krwi, grupa krwi, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej i EKG. Konieczne jest szczepienie przeciw żółtaczce typu B i unormowanie istniejących przewlekłych schorzeń (hormonów tarczycowych, cukrzycy itp.). Ponieważ wszczepia się elementy metalowe, zalecane są również testy alergiczne.

Pacjenci zakwalifikowani do operacji będą też proszeni o oddanie krwi, która będzie użyta do autotransfuzji w czasie operacji. Pacjent musi być na czczo 24 godziny przed operacją. Czeka go także spotkanie kwalifikacyjne z anestezjologiem, który zdecyduje o rodzaju znieczulenia. Tuż przed zabiegiem przeprowadza się ostatnie badanie ortopedyczne i na tej podstawie też ustala się przebieg działań.

Dobrze jest umówić się na rozmowę rodzinną z fizjoterapeutą jeszcze przed operacją. Pozwoli to dowiedzieć się, jak będzie wyglądała rehabilitacja pooperacyjna. Kolejną rzeczą na tym etapie jest wdrażanie się do chodzenia o kulach.

W niektórych miejscach przed operacją istnieje możliwość bardzo indywidualnego podejścia do pacjenta. Na podstawie wyników badań, wykonuje się wtedy odlew kości konkretnej osoby. Z tego powstaje endoproteza stawu biodrowego idealnie pasująca do chorego.

Przeciwwskazania do operacji

Zakażenie stawu, choroby neurologiczne, choroby tarczycy, a także żylaki i stawy neurogenne (tzw. stawy Charcota) są przeciwwskazaniem do przeprowadzenia operacji. Również poważna niewydolność nerek lub wątroby, choroby płuc i niestabilny stan cukrzycowy mogą wpłynąć negatywnie na kwalifikację do zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.

Przeciwwskazaniami do uregulowania z perspektywą poddania się operacji będą za to: nadwaga, infekcje w jamie ustnej i w drogach moczowych. Inną grupę przeciwwskazań stanowią: brak motywacji pacjenta do współpracy, choroby psychiczne.

Jak przebiega operacja wstawienia endoprotezy stawu biodrowego?

Przed operacją skórę poddawaną zabiegowi delikatnie się goli – po umyciu mydłem i osuszeniu. Podaje się też płyny przez kroplówkę (płynoterapia). Operacja wstawienia endoprotezy stawu biodrowego trwa od 2 do 4 godzin. Jest przeprowadzana w znieczuleniu zewnątrzoponowym, czasem w znieczuleniu ogólnym. Przed zabiegiem pacjent dostaje antybiotyk dożylnie. Podaje się także heparynę drobnoniskocząsteczkową, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej – groźnego powikłania.

Przebieg operacji wygląda następująco:
Po nacięciu skóry, tkanki i kolejnych części stawu, wysuwa się głowę kości udowej z panewki. W ten sposób robi się miejsce na sztuczny element. W kolejnych etapach operacji wszczepia się sztuczną panewkę do kości biodrowej. Następnie do kanału w kości udowej wprowadza się trzpień endoprotezy i umieszcza na nim metalową część implantu. Pod koniec wprowadza się dreny w okolice rany.

Postępowanie po operacji

Po operacji endoprotezy stawu biodrowego pacjent trafia na obserwację – najpierw na OIOM, potem na salę obserwacyjną. Otrzymuje nadal antybiotyki, leki przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe i elektrolity. Największe nasilenie bólu jest w czasie 6-12 godzin po operacji. Częsta jest niedokrwistość u pacjentów.

Zgodnie z decyzją lekarza, przetacza się osobie po operacji daną ilość krwi. Wykonuje się też zdjęcie radiologiczne, by sprawdzić ułożenie protezy. W czasie pierwszej / drugiej doby pooperacyjnej kontroluje się też ciśnienie tętnicze krwi, tętno i temperaturę ciała osoby po zabiegu. Zlecane też jest badanie morfologiczne.

Pacjent w szpitalu leży na łóżku z odwiedzoną nogą, ze specjalnym trójkątem pomagającym utrzymać bezpieczną pozycję. W kolejnych dobach kontynuuje się podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzakrzepowych, jak również antybiotyków, jednocześnie ćwicząc już pionizację.

Rehabilitant pomaga w podnoszeniu się, chory dostaje kule łokciowe, słucha przypominających porad dotyczących właściwego poruszania się. Istotną sprawą jest nauka samodzielnego wykonywania zastrzyków przeciwzakrzepowych (w udo lub w powłoki brzuszne). Z kolei ćwiczenia oddechowe pod opieką personelu poprawiają wentylację płuc.

W przeciągu tego czasu oczywiście zmieniane są opatrunki na ranie. Przy wyjściu ze szpitala, pacjent otrzymuje wszystkie konieczne dokumenty, w tym recepty, skierowania do poradni ortopedycznej i zwolnienie lekarskie (jeśli takie jest potrzebne).

Funkcjonowanie po operacji

Po operacji pacjent przebywa w szpitalu ok. 4 -10 dni zależnie od indywidualnego stanu. Następnie trafia do domu, gdzie musi nauczyć się funkcjonować w zmienionej rzeczywistości.

Jakich czynności unikać na początku?

Endoproteza stawu biodrowego wiąże się z listą czynności, których trzeba początkowo lub nieodwołalnie unikać. Już w pierwszych dniach po operacji powinno uczyć się prawidłowego chodzenia i siadania oraz leżenia z protezą.
Pamiętać należy o:

• unikaniu nadmiernego zgięcia stawu biodrowego;
• siadaniu w taki sposób, by kąt między nogami a tułowiem nie przekraczał 90 stopni;
• siadaniu i wstawaniu tak, by nogę wysunąć do przodu, a ciężar ciała oprzeć na rękach;
• unikaniu nadmiernego obrotu wewnętrznego (podczas wstawania unikamy gwałtownych skrętów tułowia)
• unikaniu nadmiernego przywiedzenia: w szpitalu chory leży na plecach ze specjalnym trójkątem. W domu należy spać/leżeć należy na plecach, z nogą po operacji lekko odchyloną ok. 30 stopni i zwróconą do zewnątrz. W następnych miesiącach z endoprotezą stawu biodrowego można już spać na boku, z poduszką podłożoną pod kończynę lub między uda.
• unikaniu schylania się;
• chodzeniu z wysoko podnoszonymi kolanami;
• unikaniu krzyżowania nóg, zakładania „nogi na nogę”;
• nieprowadzeniu samochodu przez trzy miesiące;
• niesiadaniu na brzegu krzesła czy bardzo miękkich, „zapadających” się fotelach.

Takie wprawki sprawią, że po powrocie do codzienności operowany będzie mieć już w miarę wyuczone nowe odruchy.

Do nowości, do jakich my czy nasz bliski musimy przywyknąć, to także: obuwie antypoślizgowe (bez sznurowadeł), kabina prysznicowa z uchwytami, nakładka rehabilitacyjna na toaletę. Jeśli chodzi o mycie się, to oprócz zakazu kąpieli w wannie, pamiętajmy o osłanianiu rany z opatrunkiem folią, gdy będziemy brać prysznic. Ubieranie się zaczynamy zawsze od operowanej kończyny. Podniesienie się z pozycji leżącej do siedzącej rozpoczyna opuszczenie najpierw zoperowanej kończyny.

Ćwiczenia i aktywność fizyczna

Do zaleconych ćwiczeń przyda się balkonik, a potem kule i laska. Po operacji kul używamy do momentu, gdy zanika utykanie, siła mięśniowa jest na poziomie 80% i potrafimy wykonać pełny wyprost w stawie.

Pamiętajmy, że po jakimś czasie możemy wrócić do aktywności fizycznej. Taniec towarzyski, spacery, lekka siłownia, jazda na rowerze (po płaskim terenie) i tenis nie powinny pójść w zapomnienie! Pływać można 2-3 miesiące po zabiegu. Motywacją niech będzie amerykański prezydent George Bush – senior, który niedługo po operacji endoprotezy stawu biodrowego, z okazji swoich 83. urodzin wykonał skok ze spadochronem.

Z endoprotezą stawu biodrowego musimy jednak uważać (lub zrezygnować całkowicie -zależnie od decyzji lekarza) w przypadku jazdy na nartach. Nie skorzystamy też już z sauny. W czasie podróży samochodem musimy jeździć z odsuniętym jak najdalej siedzeniem (noga wyprostowana).

Rehabilitacja po wstawieniu endoprotezy stawu biodrowego

Dochodzenie do sprawności po operacji zajmuje 8-10 tygodni dla osoby po 60. roku życia. Po okresie hospitalizacji, konieczne są ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty. Stopniowo obciąża się operowaną nogę.

Należy też ćwiczyć swoją sprawność samodzielnie, pilnując właściwych ruchów i pozycji. Wskazane jest korzystanie z usprawnień przygotowanych w przestrzeni domu – uchwytów łazienkowych, wyższego, elastycznego materaca, stabilnych krzeseł itp. Dywany i chodniczki najlepiej usunąć z trasy osoby po operacji. Jeśli nie chcemy/nie możemy tego zrobić przyklejmy ich brzegi taśmą malarską do podłogi.
Posiłki po operacji powinny być lekkostrawne (by usprawnić pracę przewodu pokarmowego) i wysokobiałkowe (przyspieszy to gojenie się ran).

Po zakończeniu używania kul (musi być na to zgoda rehabilitanta!), pamiętajmy, by podczas schodzenia trzymać się poręczy.
Rehabilitacja może być odbierana jako trudna nowość w codzienności, jednak brak bólu jaki wcześniej występował w sposób widoczny zmienia komfort życia.

Możliwe powikłania pooperacyjne

Powikłania przy wstawianiu endoprotezy stawu biodrowego są rzadkie. Pacjenta może dotknąć:

Na liście możliwych powikłań po operacji wstawienia endoprotezy stawu biodrowego mogą pojawić się także: uszkodzenie nerwu kulszowego, powikłania potransfuzyjne, uczulenie na metal lub hydroksyapatyt, zmiana długości nóg (ok. 10% pacjentów) i ograniczenie ruchomości stawu.

Jeśli chodzi o zmianę długości kończyn, to niedawno w Polsce zaczęto testować prototyp urządzenia, które dokonuje pomiarów nogi w trakcie operacji. Dzięki temu można na bieżąco dostosowywać wielkość elementów endoprotezy stawu biodrowego. Prototypowe urządzenie pomiarowe to siedmioczłonowe ramię pomiarowe wykonane w technice druku 3D.

Obluzowanie endoprotezy stanu biodrowego

Wraz z rozwojem technik medycznych czas używalności endoprotez znacząco się wydłuża. Współcześnie stasowane protezy służą pacjentom średnio przez około 7 lat, jednak należy pamiętać, iż wytrzymałość zależna jest od wielu czynników takich jak rodzaj wszczepu, zastosowanie techniki operacyjnej oraz występowanie chorób współistniejących u pacjenta. Duże znaczenie odgrywa także stopień zaawansowania choroby zwyrodnieniowej, a więc jakość tkanki kostnej osoby chorej. Aseptyczne obluzowanie endoprotezy może wystąpić w trakcie normalnego jej funkcjonowania. Należy pamiętać, iż tkanka kostna stopniowo oraz powoli zanika wokół implantu w przebiegu jakowego procesu zapalnego, który jest reakcją na obecność ciała obcego. Zaawansowana osteoporoza, a także znaczące ograniczenie ruchomości biodra odgrywają także dużą rolę w wystąpieniu komplikacji, które wypływają na długość używalności endoprotezy.

Obluzowanie endoprotezy stawu biodrowego jest jednym w kilku powikłań jakie mogą wystąpić po endoprotezoplastyce. Symptomy mogą wystąpić zarówno zaraz po operacji, jak i po kilku latach ze względu na zużycie elementów implantów.

Aseptyczne obluzowanie implantu (bez zakażenia) najczęściej występuje u pacjentów którzy przeszli zabieg endoprotezoplastyki i:

• mają osteoporozę;
• mają duże obciążenie implantu spowodowane otyłością lub intensywnym uprawianiem sportu;
• mieli zastosowaną endoprotezę cementową – badania wykazały, iż w ich przypadku, po kilku latach użytkowania właściwości cementu pogarszają, co wpływa na występowanie powikłań;
• już długi czas użytkują implant;
• mają nieleczone schorzenia współistniejące (choroby wątroby, cukrzyca).

Obluzowanie wszczepu endoprotezy może mieć także charakter septyczny. Z publikowanych danych wynika, iż mogą być one odpowiedzialne za od 2 do 15% wykonywanych operacji rewizyjnych stawu biodrowego. Głównymi źródłami septycznego obluzowania implantu endoprotezy biodrowej są:

• przeszczep kości używany do rekonstrukcji kostnej;
• infekcje;
• infuzje dożylne leków;
• infuzje dożylne płynów krwiozastępczych i preparatów krwiopochodnych;
• przewlekłe zakażenie układu moczowego;
• przewlekłe zakażenie uzębienia;
• zmiany ropne na skórze;
• upośledzenie układu odpornościowego, które wywołane jest pierwotnym procesem chorobowym (np. reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów);
• choroby autoimmunologiczne.

Obluzowanie endoprotezy objawia się przede wszystkim nawrotem dolegliwości bólowych, nasilających się przede wszystkim podczas obciążania kończyny oraz podczas wykonywania ruchów rotacyjnych.

Zwichnięcie stawu po wszczepieniu endoprotezy

Po operacji wstawienia endoprotezy należy zwracać uwagę na prawidłowe ruchy i przyjmowane pozycje, dopóki nie powstanie mocna blizna. Trzeba przestrzegać wskazówek rehabilitacyjnych z okresu przed- i pooperacyjnego, aby uniknąć zwichnięcia implantu. To powikłanie zdarza się od 0,2% do 7% zabiegów. Jest także jedną z podstawowych przyczyn ponownych operacji (rewizyjnych) endoprotezy stawu biodrowego (10%-25%). W okresie tuż pooperacyjnym, przyczyną zwichnięcia bywa wiotkość mięśni miednicy i uda.

Gdy endoproteza stawu biodrowego ulega zwichnięciu, głowa konstrukcji może przemieścić się poza panewkę (tyłem lub przodem). Grozi to uszkodzeniem naczyń biodrowych i kolejną operacją.

Przyczyna zwichnięcia endoprotezy stawu biodrowego według niektórych badań może leżeć również w nieprawidłowych ustawieniach mechanicznych działań podczas operacji.

Zużycie endoprotezy stawu biodrowego

Endoproteza stawu biodrowego jako sztuczny konstrukt w naszym ciele, może się zużyć. W sytuacji stwierdzenia zużycia endoproteza wymaga wymiany, choć współcześnie protezy wykonywane są z dobrych jakościowo, długotrwałych materiałów.

Endoproteza może:

• obluzować się w wyniku zużycia, co powoduje ból i uszkodzenie kości (według części badań obluzowanie zdarza się częściej u kobiet);
• ulec zakażeniu, co wywołuje objawy jak w wypadku obluzowania;
• przemieścić się, wypadając ze stawu;
• pęknąć w okolicy stawu.

W miarę upływu czasu, panewka zmienia swój kształt (ścianka staje się cieńsza). Pojawiają się także zmiany spowodowane tarciem. Spójność cementu kostnego zostaje naruszona. To wszystko prowadzi do osłabienia przekroju panewki, do perforacji i wreszcie – do pęknięć lub obluzowania. Warto dodać, że pęknięcia powstają z dwóch powodów:

• przez cykliczne obciążenie (spękania rozchodzą się od brzegów ku na przykład dnu panewki),
• przez zastosowanie zbyt dużej panewki (istotna tu będzie siła włożona we wcisk panewki, sztywność kości, rozmiar panewki).

Endoprotezy stawu biodrowego cementowe zużywają się w ciągu 12-15 lat, natomiast te bezcementowe mają dłuższy stopień trwałości.

Rewizyjna wymiana stawu

W wyniku powikłań może dojść do decyzji o wymianie wszczepionej już protezy. Przyczyny leżą głównie w zużyciu implantu i wymienione zostały powyżej. Stary implant usuwa się z kości. Następnie nową protezę wszczepia się pacjentowi (po całkowitym zlikwidowaniu zakażenia czy innego niestabilnego stanu organizmu). Jest to rewizyjna wymiana endoprotezy stawu biodrowego. Trzeba pamiętać, że jeśli czas zużycia endoprotez to obecnie maksymalnie kilkanaście – do dwudziestu lat, endoprotezę przynajmniej raz jeszcze pacjent będzie musiał wymienić.

Zwolnienie lekarskie, koszty i refundacja

Operacja endoprotezy stawu biodrowego uprawnia do otrzymania zwolnienia lekarskiego – wystawia się je zwykle na okres 3. do 5. tygodni z możliwością przedłużenia.

Koszty endoprotezy stawu biodrowego w prywatnych placówkach wahają się w Polsce między 12 a 30 tysięcy złotych.

Operacja wszczepienia implantu jest też – po skierowaniu – refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, należy się jednak liczyć nawet z kilkuletnim oczekiwaniem na zabieg.

Podsumowanie

Założenie endoprotezy stawu biodrowego to zabieg ratujący uszkodzoną, bardzo istotną, część naszego organizmu. Efekty operacji w znaczący sposób poprawiają jakość życia, następuje bowiem:

• likwidacja długotrwałego, uporczywego bólu,
• odzyskanie swobody ruchów,
• możliwość pełnego korzystania z przestrzeni publicznej,
• powrót do pełnego życia rodzinnego i towarzyskiego,
• kontynuację pracy zawodowej, uprawiania swojego hobby.

W Europie wykonuje się około 400 000 operacji wstawienia endoprotezy stawu biodrowego rocznie. W Polsce przeprowadza się ponad 45 000 operacji rocznie, jednak nie wszystkie z tej liczby są refundowane przez NFZ. Prawie drugie tyle pacjentów czeka w kilkuletnich kolejkach na zabieg.

Zwyrodnienie stawów zostało uznane przez WHO za chorobę cywilizacyjną. Ocenia się, że co trzeci z seniorów będzie wymagał przeprowadzenia zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.

Zobacz podobne artykuły:
Rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego

Bibliografia

Karina Badura-Brzoza, Piotr Zając, Jerzy Matysiakiewicz i in.; Wpływ czynników psychicznych i socjodemograficznych na jakość życia chorych poddanych zabiegowi endoprotezoplastyki stawu biodrowego, Psychiatria Polska, 2008, tom XLII, nr 2, ss. 261–26

Alina Czucha, Anetta Hoffman, Jarosław Hofman; Retrospektywne badanie jakości życia u pacjentów po alloplastyce całkowitej stawu kolanowego w okresie od kilku miesięcy do pięciu lat, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania w Gdańsku, 2017.

Łukasz Dutka; Zwichnięcia endoprotez po całkowitej alloplastyce stawu biodrowego: przyczyny i możliwości leczenia, Collegium Medicum. Wydział Lekarski, 2013.

Ewa Kolczyk, Anżelina Marek, Krzysztof Sobczyk; Sposoby niszczenia polietylenowych panewek endoprotez stawu biodrowego, Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 1, 2007.

Anita Konik; Poradnik rehabilitacji domowej, Wydawnictwo M, 2013.

Krystyna Księżopolska-Pietrzak, Katarzyna Pazdur-Zięcina i in.; Postępowanie z chorymi po totalnej alloplastyce stawu biodrowego, Postępy Nauk Medycznych, nr 2, 2000.

Michael Leunig, Anil S. Ranawat, Marc R. Safran, Jon K. Sekiya; Artroskopia stawu biodrowego, Elsevier Health Sciences, 2013.

Magdalena Niemczewska-Wójcik; Badania struktury geometrycznej powierzchni ceramicznych elementów trących endoprotezy stawu biodrowego, Tribologia, nr 2, 2009.

Agata Piekoszewska, Krzysztof Kwiatkowski; Oczekiwania chorych po endoprotezoplastyce stawu biodrowego dotyczące ich aktywności fizycznej, Postępy Rehabilitacji (4), 5 – 11, 2013.

Pierwsza polska endoproteza, NewPolishDesign.pl, 17.11.2015, newpolishdesign.pl/pierwsza-polska-endoproteza

Paweł Poryzała, Agnieszka Kobierska, Leszek Podsędkowski, Piotr Rakowski; Prototyp urządzenia wspomagającego śródoperacyjną kontrolę długości kończyn dolnych podczas zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego, Przegląd Elektrotechniczny, r. 93, nr 8, 2017.

Andrzej Pozowski; Alloplastyka stawy biodrowego, 2011.

Paweł Skowronek; Analiza przeżywalności endoprotez stawu biodrowego w zależności od rodzaju artykulacji, Collegium Medicum. Wydział Lekarski, 2013.

Pielęgnowanie pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego , Mirosława Dziekońska , Robert Latosiewicz, Agata Kulikowska www.h-ph.pl/pdf/hyg-2013

Zakażenia miejsca operowanego–charakterystyka czynników ryzyka, endogennych źródeł zakażenia i metody zapobiegania , www.pm.microbiology.pl