Zaćma – objawy charakterystyczne dla choroby

Wzrok bez wątpienia jest jedynym z podstawowych zmysłów, dzięki któremu kontaktujemy się z otaczającym światem. Według szacunków ok. 80 % informacji odbieranych jest właśnie za pomocą wzroku. Jego rola jest więc niebagatelna, a brak lub znaczne jego osłabienie skutkuje istotnym ograniczeniem funkcjonowania człowieka.

Współcześnie zaćma należy do najczęściej występujących problemów w okulistyce na świecie. Jest odpowiedzialna za 33% przypadków upośledzenia funkcji widzenia. Problem ten dotyczy głównie krajów rozwijających się, co spowodowane jest mniejszym dostępem do terapii. Problem ten może dotyczyć każdego z nas, gdyż może pojawić się w każdym wieku – w postaci zaćmy wrodzonej, młodzieńczej bądź starczej. Ważne, aby pamiętać, iż jest to choroba – w większości przypadków – postępująca, która prowadzi do stopniowego pogorszenia wzroku, a w konsekwencji do całkowitej utarty możliwości widzenia.

Proces rozwoju choroby u każdego pacjenta jest inny. W przypadkach zaćmy wrodzonej wada ta może mieć charakter stabilny.
Czym jest zaćma?
Typy zaćmy i charakterystyczne dla nich objawy
Zaćma jądrowa
Zaćma korowa
Zaćma podtorebkowa tylna
Kiedy warto zbadać wzrok pod kątem zaćmy?

Czym jest zaćma?

Zaćma jest wrodzonym bądź degeneracyjnym schorzeniem, które prowadzi do zmętnienia soczewki oka. Występowanie tej jednostki chorobowej najczęściej związane jest z procesem starzenia się organizmu. Czynnikami, które mogą wpłynąć na zwiększenie ryzyka rozwoju zaćmy są między innymi urazy, sterydoterapia, cukrzyca, zabiegi operacyjne gałki ocznej np. witrektomia.

W przeszłości uważano, że z mózgu jak wodospad spływa do oka płyn zapalny, który powoduje utratę wzroku – właśnie z tego przekonania powstała nazwa katarkta (z gr. wodospad). Polskie określenie tej jednostki chorobowej – zaćma – w pełni obrazuje obserwowane w jej przebiegu zaćmienie w obrębie źrenicy, czyli zmętnienie soczewki.

W przypadku zdrowego oka światło dociera poprzez rogówkę, następnie przechodząc przez naturalną soczewkę skupiane jest na siatkówce, co zapewnia ostry oraz wyraźny obraz. O zaćmie wrodzonej lub rozwijającej się mówimy wtedy, kiedy soczewka ulega zmętnieniu w konsekwencji czego zaburzony zostaje przepływ światła. Choroba ta polega więc na pojawieniu się zmętniałych obszarów bądź plamek w przeźroczystej soczewce oka, co skutkuje utrudnieniem przedostania się do siatkówki promieniom słonecznym, a tym samym prowadzi do osłabienia ostrości widzenia.

Jednym z podstawowych objawów zaćmy jest pogorszenie ostrości widzenia. Pacjent widzi zamazane lub przyciemnione obrazy, zaś kolory postrzega jako wyblakłe. Utrudnione staje się także widzenie w ciemności, a także pojawia się nadwrażliwość na jasne światło, które może powodować objawy bólowe. W pierwszej fazie choroby objawy mają charakter subtelny – drobne zmiany, które z czasem się nasilają prowadząc do całkowitego wyłączenia widzenia. Wielu pacjentów swoje dolegliwości określa jako „widzenie przez mgłę”.

Typy zaćmy i charakterystyczne dla nich objawy

W literaturze przedmiotu wskazane są dwie główne typologie zaćmy. Pierwsza dotyczy przyczyny występowania choroby i obejmuje: zaćmę wrodzoną, starczą, wtórną oraz pourazową Druga typologia dotyczy zaś lokalizacji w jakiej znajdują się zmiany chorobowe.

Ze względu na rodzaj zaćmy mogą występować różne objawy tej choroby.

Zaćma jądrowa

Zaćma jądrowa (catracta nuclearis) związana jest ze stwardnieniem oraz zażółceniem jądra soczewki, a przebieg jej jest powolny. Jak wynika z badań klinicznych, we wczesnych fazach stwardnienie jądra soczewki, powoduje wzrost jej mocy łamiącej, co skutkuje krótkowzrocznością (tak zwaną krótkowzroczność soczewkowa). Pacjentowi obniża się ostrość widzenia w dal, zaś poprawia z bliska. Niekiedy może to pozwolić pacjentom ze starczowzrocznością na wykonywanie czynności z bliska bez korelacji (tzw. gerontopia). Pacjenci zgłaszają także pogorszenie widzenia w jasnym świetle. Jeżeli zaćma jądrowa występuje w dwóch ogniskach zmętniania w jądrze soczewki, może spowodować podwójne widzenie jednym okiem. Barwa soczewki przy tym schorzeniu może ulec zmianie na żółtobrązową, skutkuje to upośledzeniem rozróżniania barw. W niektórych przypadkach jądro soczewki może przyjąć barwę brunatną (zaćma brunatna).

Zaćma korowa

Zaćma korowa (cataracta carticalis) charakteryzuje się tym, iż zmętnienia przyjmują kształt klina i kształtują się na obwodzie soczewki. Zaćma korowa w pierwszym etapie zaczyna rozwijać się w zewnętrznych włóknach soczewki, przeważnie w jej dolnej części. W związku z tym, iż zmętnienia rozpoczynają się na obwodzie przez wiele lat, mogą nie wpływać na upośledzenie funkcjonowania narządu wzorku aż do momentu, kiedy nie znajdą się w polu widzenia. Charakterystycznym objawem jest obniżenie ostrości widzenia, utrudnione widzenia zmierzchowe oraz w ciemnych pomieszczeniach, zaś kontury przedmiotów wydają się zamazane.

Zaćma podtorebkowa tylna

Zaćma podtorebkowa tylna (cataracta subcapsularis posteriori) charakteryzuje się częstszym niż zaćma korowa czy zaćma jądrowa występowaniem wśród młodych pacjentów. Z literatury wynika, iż zaćma podtorebkowa jest postacią choroby związanej w wiekiem, jednak może być także następstwem stosowania steroidów, wystąpienia urazów, stanów zapalnych czy działania promieniowania jonizującego. Zmętnienie soczewki oka występuje głównie w jej tylnym biegunie. W tym przypadku pacjent odczuwa największe dolegliwości z widzeniem w jasnym świetle oraz o upośledzenie widzenia z bliska.

Kiedy warto zbadać wzrok pod kątem zaćmy?

Jeżeli obserwujemy u siebie lub u swoich bliskich któreś z poniższych objawów warto udać się do okulisty:

• przymglone widzenie tj. rozmazany obraz, widzenie jak „przez brudną szybę”,
• zaburzenia w ocenie odległości pomiędzy przedmiotami, pogorszenie widzenia na odległość,
• obniżenie ostrości widzenia,
• widziana poświata,
• problemy z odróżnianiem oraz postrzeganiem kolorów,
• podwójne widzenie,
• zaburzenia widzenia nocnego,
• potrzeba coraz jaśniejszego światła podczas wykonywania czynności takich jak czytanie,
• częste zmiany okularów,
• lepsze widzenie w pochmurne dni.

Wszystkie zaburzenia widzenia powinny być konsultowane z lekarzem okulistą, który będzie w stanie przy pomocy specjalistycznego sprzętu okulistycznego oraz wywiadu z pacjentem postawić właściwą diagnozę.

Współcześnie, jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest zabieg chirurgiczny, który cechuje się małą inwazyjnością oraz krótkim okresem rekonwalescencji.

Zobacz podobne artykuły:
Zaćma – miniprzewodnik
Operacja zaćmy
Rekonwalescencja po operacji zaćmy

Bibliografia:

Bryl A., Bakunowicz-Łazarczyk A. i in.; Współczesne aspekty postępowania w zaćmie wrodzonej, Magazyn Lekarza Okulisty, nr 7 (2), 2013. Dostęp online: http://www.magazynokulisty.pl/public/pdf/MLO.2_2013.str91-92.Wsp%C3%B3lczesne…pdf

Grabska-Liberek I., Derlacka D., Skowyra A., Nowoczesne metody leczenia zaćmy, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVI, nr 12, 2013, s. 880-883
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/08/pnm_2013_880-883.pdf

Iwaszkiewicz – Bilikiewicz B., Zaćma (Cataracta), Geriatra 2008; 2.-252-254
http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/200803_Geriatria_011.pdf

Kałużny J., Soczewka i zaćma. (Seria: Basic and Clinical Science Course, część 11) Elsevier Urban& Partner, Wrocław, 2017, s. 21-76, 93-120.

Michalski A., Ocena wybranych parametrów narządu wzroku i jakości życia u pacjentów po operacji zaćmy. Rozprawa Doktorska, Uniwersytet Medyczny Im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2013 http://www.wbc.poznan.pl/Content/290423/index.pdf

Wilczyńska J., S. Bogusławski, Plisko R., Leczenie zaćmy jedną z największych niezaspokojonych potrzeb zdrowotnych polskiego społeczeństwa, HTA Consulting, Warszawa, Kraków 2012, s. 9.
https://www.pexps.pl/files/upload/files/Leczenie-zacmy.pdf