Leczenie Choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona jest schorzeniem neurologicznym, powodującym nieodwracalne oraz postępujące zmiany w mózgu. Jej istota polega na niewystarczającej produkcji dopaminy, spowodowanej obumarciem niektórych komórek w mózgu. Obecnie nie udało się znaleźć przyczyny występowania tej choroby, naukowcy podejrzewają jednak iż może na nią wpływać czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Leczenie choroby Parkinsona jest dostosowywane do objawów występujących u Pacjenta.

Czym jest choroba Parkinsona?
Jakie są objawy choroby Parkinsona?
Diagnostyka choroby Parkinsona
Leczenie Choroby Parkinsona
 • Leczenie w początkowej fazie choroby
 • Leczenie w okresie rozwiniętej choroby
 • Metody neurochirurgiczne
 • Inne metody leczenia choroby Parkinsona
Podsumowanie

Czym jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona jest jedną z najczęstszych chorób neurozwyrodnieniowych. U osób cierpiących na tę chorobę stale postępuje proces zanikania komórek nerwowych, określanych istotą czarną, znajdujących się w śródmózgowiu pnia mózgu. Komórki te odpowiadają za wykonywanie ruchów zależnych od woli człowieka – ich zadaniem jest dostarczanie do różnych obszarów mózgu dopaminy, która umożliwia przekazywanie impulsów nerwowych służących poruszaniu się.

Mimo wielu badań dotyczących poznania przyczyny występowania choroby Parkinsona, jej patogeneza nie jest poznana. Według aktualnej wiedzy medycznej istnieją dwa elementy mogące mieć wpływ na jej występowanie – genetycznie uwarunkowana podatność oraz czynniki zewnętrzne, z którymi spotykamy się na co dzień.

Jakie są objawy choroby Parkinsona?

Do najbardziej charakterystycznych objawów choroby Parkinsona, które są widoczne „na pierwszy rzut oka”, należy zaliczyć:

• pochyloną sylwetkę ciała;
• hipomimiczną, pozbawioną emocji twarz;
• łojotokowe zapalenie skóry, objawiające się „naoliwioną twarzą”;
• nadmierne ślinienie;
• jednostronne, spoczynkowe drżenie;
• chód drobnymi, „szurającymi” kroczkami;
• ściszoną i monotonną mowa;
• brak balansowania jedną kończyną górną podczas chodzenia.

Wśród pozaruchowych objawów choroby Parkinsona wyróżniamy:

• depresje (dotyczy około 20% chorych);
• otępienie (dotyczy około 20-30% chorych, a ryzyko wystąpienia wzrasta wraz z rozwojem choroby);
• zaburzenia psychotyczne, najczęściej o charakterze omamów wzrokowych;
• zaburzenia seksualne;
• zaburzenia w oddawaniu moczu, zwłaszcza w nocy (nokturia);
• nadpotliwość, szczególnie często występują poty nocne;
• trudności w zasypianiu oraz fragmentaryzacja snu;
• zespół niespokojnych nóg;
• ból;
• hiposmia, czyli zmniejszona zdolność do wyczuwania zapachów;
• diplopia, czyli podwójne widzenie.

Diagnostyka choroby Parkinsona

Rozpoznanie choroby Parkinsona ma charakter kliniczny. Opiera się na powszechnie uznawanych kryteriach, które powstały na bazie współzależności kliniczno–patologicznych w jednym z brytyjskich banków mózgów choroby Parkinsona. Kryteria te obejmują:

Objawy osiowe (główne) choroby, do których zalicza się przede wszystkim:

• Bradykinezję, czyli spowolnienie ruchowe. Pacjent wolniej wykonuje czynności dnia codziennego, takie jak np. poruszanie się czy ubieranie. Bradykinezja to także spowolnienie ruchów obejmujących wyłącznie rękę – dotyczy niezgrabności ruchów, pogorszenie pisma (np. mikrografia – zmniejszanie liter), trudności w wykonywaniu precyzyjnych czynności, czy zapinania guzików.
• Sztywność mięśniowa określana jest w trakcie badania pełnego zakresu ruchów chorego. Lekarz zawsze porównuje napięcie mięśniowe ze stroną przeciwną.
• Drżenie spoczynkowe – występuje kiedy pacjent nie wykonuje żadnych czynności. Drżenie najbardziej widoczne jest kiedy chory stoi z opuszczonymi rękami lub kiedy dłonie leżą na udach w pozycji pośredniej pomiędzy nawróceniem i odwróceniem. W pierwszych etapach choroby drżenie znika podczas wykonywania czynności celowych.
• Zaburzenia postawy – początkowo mogą być niezauważalne, jednak z czasem stają się wyraźne. U chorych występują trudności ze staniem na jednej nodze, skłonność do chwiania się, a także upadków.

Objawy wykluczające, do których zalicza się: częste poważne urazy głowy, nawracające udary mózgu, leczenie neuroleptykami, jednoznacznie potwierdzone zapalenie mózgu, guz mózgu, wodogłowie normotensyjne, zaburzenia móżdżkowe, objaw Babińskiego.

Objawy dodatkowe, wspomagające rozpoznanie, do których zalicza się: objawy występujące jednostronnie, dobra reakcja pacjenta na leczenie dopaminergiczne (lewodopa) czy dyskinezy po lewodopie.

Leczenie Choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona jest chorobą nieuleczalną, dlatego niezmiernie ważnym jest, aby pacjent od początku zrozumiał, że będzie mu towarzyszyć do końca życia. Wdrożone leczenie powinno nastawione być na zajęcie się wszystkimi występującymi problemami zdrowotnymi jednocześnie. Podczas opracowania planu leczenia należy zwrócić uwagę nie tylko na objawy ruchowe, czy dolegliwości z układu nerwowego – równie ważnym jest zadbanie o stan psychiczny chorego oraz jego aktywność osobistą oraz zawodową.

Podczas doboru metod leczenia należy uwzględnić indywidualny stan konkretnego pacjenta, biorąc pod uwagę takie czynniki jak, między innymi: wiek, stopień nasilenia choroby czy występowanie schorzeń współistniejących.

Leczenie w początkowej fazie choroby

U pacjentów z postawioną diagnozą choroby Parkinsona najczęściej w pierwszej kolejności wdrażane jest leczenie farmakologiczne. Nie jest to jednak zasadą, gdyż decydującym czynnikiem, który ma wpływ na dobór leczenia, jest stopień upośledzenia funkcjonowania konkretnego pacjenta. Taki sam deficyt ruchowy będzie miał zupełnie odmienne skutki u czynnego zawodowo chirurga oraz u seniora, który będzie otoczony opieką osób bliskich. W początkowej fazie choroby, zaraz po postawieniu diagnozy, bardzo ważnym jest uzyskanie dobrego stanu psychicznego pacjenta. Poprzez zastosowanie odpowiednich leków przeciwdepresyjnych można osiągnąć poprawę nastoju, która pozytywnie wpływa na ogólną poprawę sprawności fizycznej oraz psychicznej osoby chorej, a także zmniejsza objawy parkinsonowskie.

W początkowej fazie choroby regularnie wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych oraz utrzymywanie aktywności ruchowej jest jednym z podstawowych działań terapeutycznych. Regularna rehabilitacja:

• zmniejsza objawy choroby;
• ogranicza dolegliwości bólowe;
• ma pozytywny wpływ na prawidłowe działanie wielu narządów wewnętrznych;
• pomaga utrzymać prawidłową postawę ciała;
• poprawia równowagę oraz chód pacjenta;
• opóźnia występowania zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa;
• pomaga w zwalczaniu zaparć;
• pozytywnie wpływa na stan psychiczny.

U pacjentów z chorobą Parkinsona najczęściej wykonywane są zabiegi przeciwbólowe, do których można zaliczyć jonoforezy hydrokortyzonowe i ksylokainowe, zabiegi rozgrzewające tzw. solux oraz masaże.

W większości przypadków u pacjentów w początkowym, jak i w rozwiniętym okresie choroby Parkinsona, stosowane są takie same leki. Różnica w leczeniu polega przede wszystkim na tym, że u pacjentów u których występują niezaawansowane objawy choroby stosuje się monoterapię – a więc jeden lek w mniejszych dawkach.

We wczesnym okresie choroby Parkinsona stosuje się między innymi takie leki jak: selegilina, amantadyna, rasagilina, rapinirol, biperiden, prdionol, lewodopa depot – o przedłużonym działaniu oraz lewodopa w zwykłej postaci. W zależności od potrzeb danego pacjenta leki te mogą być podawane pojedynczo lub w różnej kombinacji.

Leczenie w okresie zaawansowanej choroby

Wraz z rozwojem choroby Parkinsona stosowane są coraz mocniejsze leki w większych dawkach, stosuje się również politerapię, a więc skojarzenie kilku leków jednocześnie. Wszystkie zmiany – zarówno dotyczące zmiany leków, jak i dawek ich przyjmowania – uzasadnione są wówczas, gdy korzyści z poprawy sprawności ruchowej przewyższają uniedogodnienia wynikające z występowania objawów niepożądanych. Wyznawana jest zasada, iż zastosowane leczenie nie może być gorsze i bardziej uciążliwe, niż sama choroba.

Najczęściej dołączanymi lekami w późniejszych etapach choroby są między innymi: lewodopa w postaci konwencjonalnej, lewodopa depot – o przedłużonym działaniu, lewodopa w postaci szybko działającej, apomorfina, tolkapon, rotigotyna czy entakapon.

Choroba Parkinsona charakteryzuje się częstymi zmianami nasilenia objawów, co stwarza konieczność możliwie równomiernego działania leków w czasie. Efekt ten uzyskuje się poprzez jednoczesne podawanie różnych postaci lewodopy. Lewodopa szybko działająca w celu osiągnięcia doraźnego efektu objawowego; lewodopa konwencjonalna dająca podtrzymanie działania oraz lewodopa długo działająca, a więc depot, której zadaniem jest wydłużenie działania oraz zmniejszenie liczby dawek podawanych w ciągu całej doby. Innym sposobem, dającym możliwość uzyskania stabilnego oddziaływania na odpowiednie struktury mózgu, jest wdrożenie leczenia preparatami lewodopy z tolkaponem czy entakaponem.

Metody neurochirurgiczne

Pacjenci cierpiący na chorobę Parkinsona, oprócz leczenia farmakologicznego oraz stosowania fizjoterapii, od lat 50-tych XX wieku mogą także korzystać z metod neurochirurgicznych. Współcześnie leczenie neurochirurgiczne stanowi istotne uzupełnienie możliwych metod pomocy pacjentom w zaawansowanej postaci choroby Parkinsona. Istnieje kilka wariantów, które mogą być zastosowane podczas leczenia chirurgicznego.

W leczeniu choroby Parkinsona wyróżnia się dwa typy zabiegów. Pierwszym są zabiegi uszkadzające, czyli wywołanie mikrouszkodzeń, które przerywają drogę nieprawidłowych impulsów nerwowych, powodujących objawy parkinsonowskie. Metoda ta jest szczególnie skuteczna u pacjentów, u których występuje postać połowiczna parkinsonizmu z drżeniem, które jest objawem dominującym.

Drugim typem zabiegów, zwanych głęboką stymulacją mózgu, jest wszczepienie choremu stymulatora w powłoki skórne klatki piersiowej. Poprzez przeprowadzone podskórnie elektrody, których końcówki umieszczone są w mózgu, wysyłany jest prąd o określonej częstotliwości, co skutkuje wyłączeniem funkcji określonej struktury. Niezaprzeczalną zaletą tej metody jest możliwość ingerencji oraz zmiany parametrów w zależności od potrzeb pacjenta. Niestety głęboka stymulacja mózgu jest metodą o wiele droższą.

Inne metody leczenia choroby Parkinsona

Współczesna medycyna nieustannie się rozwija, dlatego też pojawiają się coraz nowsze metody leczenia zaawansowanej choroby Parkinsona, między innymi Duodopa czy przezczaszkowa stymulacja magnetyczna.

Duodopa jest żelem, który zawiera lewodopę oraz karibidopę, podawanym bezpośrednio przez gastrostomię (czyli cewnik wprowadzony przez powłoki brzuszne) do dwunastnicy. Dawkowanie Duodopy sterowane jest poprzez pompę elektroniczną. Dzięki zastosowaniu tej metody możliwe jest precyzyjne kontrolowanie szybkości podawania leków oraz stosowania dodatkowych porcji w dowolnie wybranym czasie.

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna to metoda, która wykonywana jest w formie godzinnych zabiegów wykonywanych przez dziesięć kolejnych dni, a jej efekty odczuwane są przez kilka miesięcy. Ta metoda znacząco wspomaga leczenie farmakologiczne, a także poprawia nastrój pacjentów.

Podsumowanie

Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących chorób neurozwyrodnieniowych. Prawdopodobieństwo zachorowania na to schorzenie wzrasta wraz z wiekiem – ryzyko rozwinięcia choroby w ciągu życia wynosi 2%, zaś jeżeli występowało u kogoś z rodziny wzrasta do 4%. Powyżej 50. roku życia ryzyko zachorowania wzrasta o 9% w każdej dekadzie życia. Współcześnie około 1-2% populacji powyżej 65. roku choruje na to schorzenie.

Głównymi objawami choroby jest zubożenie ruchowe, sztywność oraz podwyższone napięcie mięśni, występowanie drżenia spoczynkowego oraz zaburzenia stabilności postaw. Choroba Parkinsona jest schorzeniem postępującym, wraz z rozwojem choroby pojawiają się także zaburzenia o charakterze poza ruchowym – poznawcze, emocjonalne oraz autonomiczne.

Leczenie choroby Parkinsona obejmuje leczenie farmakologiczne, fizjoterapię oraz leczenie neurochirurgiczne. Dobór odpowiedniej metody leczenia uzależniony jest przede wszystkim od indywidualnego stanu konkretnego chorego. W początkowej fazie choroby stosowane jest głównie leczenie zachowawcze – przede wszystkim fizjoterapia, jak również farmakologia w małych dawkach. Wraz z postępem choroby wdrażane są dodatkowe leki, w tym lewodopa w różnych postaciach. Pacjentom oferowana jest również neurochirurgia, która polega na mikrouszkodzeniach, które przerywają drogę nieprawidłowych impulsów nerwowych, powodujących objawy parkinsonowskie. Drugą metodą neurochirurgiczną jest głęboka stymulacja mózgu, która polega na przesyłaniu impulsów prądu przez specjalne elektrody. Wraz z ciągłym rozwojem medycyny, osoby cierpiące na chorobę Parkinsona mogą spodziewać się nowych metod leczenia tej choroby.

Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts

Zobacz podobne artykuły:
Choroba Parkinsona – miniprzewodnik
Choroba Parkinsona – przyczyny
Choroba Parkinsona – objawy
Rehabilitacja w chorobie Parkinsona
Parkinsonizm
Objawy parkinsonizmu
Parkinsonizm – leczenie

Bibliografia

Bogucki A., Sławek J., Boczarska-Jedynak M., Gajos A., Opala G., Rudzińska M., Szczudlik A., Leczenie zaawansowanej choroby Parkinsona – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Choroby Parkinsona i Innych Zaburzeń Ruchowych, Farmakoterapia chorób układu nerwowego,
https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/38371/26948

Budrewicz S., Choroba Parkinsona, https://edraurban.pl/ssl/book-sample-file/choroba-parkinsona-elsevier-essentials/pdf/choroba_parkinsona.pdf

Friedman A., Choroba Parkinsona – fakty, opinie, hipotezy, KOSMOS 1993, 42 (2): str. 487-494, http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/1993/487.pdf

Gałązka-Sobotka M., Gierczyński J., Sławek J., Model kompleksowej i koordynowanej opieki nad pacjentem z choroba Parkinsona jako nośnik wartości zdrowotnej, Instytut zarządzania w chronię zdrowia, Warszawa 2018, https://izwoz.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/instytut_izwoz/Raport_dot._Parkinsona_Instytut_Zarzadzania_w_Ochronie_Zdrowia.pdf

Gaweł M., Potulska-Chromik A., Choroby neurodegradacyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 7, 2015, s. 468-476, http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/07/pnm_2015_468-476.pdf

Sienkiewicz J., Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona, Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona, http://www.parkinson.sos.pl/datastore/download/poradnikdlaosobzchp2007.pdf

Sławek J., Choroba Parkinsona – jak właściwie rozpoznawać, skutecznie i bezpiecznie leczyć?, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 6, s. 281-291.