Pielęgnowanie pacjenta z demencją

Pielęgnowanie pacjenta z demencją

Otępienie definiowane jest jako pogarszanie się sprawności intelektualnej, zaburzenia zachowania się i zmiany osobowości. Może pojawić się w każdym wieku, jednak najczęściej spotykane jest u osób starszych (otępienie pojawiające się przed 65 r.ż. określane jest jako „przedstarcze”). Jest traktowane raczej jako objaw, a nie samodzielna jednostka chorobowa. Do głównych przyczyn otępienia należą choroby neurodegeneracyjne, choroby naczyniowe mózgu, urazy mózgu, choroba alkoholowa oraz choroby metaboliczne. Przebieg kliniczny zależy od przyczyny choroby, a długość trwania objawów jest rozmaita – proces chorobowy może trwać tygodnie, miesiące lub lata. Początkowe stadium jest trudne do odróżnienia od przebiegu klinicznego rozpoczynającej się depresji, która bardzo często jest jednym z elementów procesu starzenia się, ze względu na specyficzne dla okresu starości lęki, kryzysy psychiczne czy negatywny bilans życia. Proces starzenia się powoduje stopniową utratę homeostazy organizmu, zwiększając ryzyko występowania wszelkich chorób, w tym zaburzeń neurologicznych.

Przebieg otępienia
Diagnostyka zaburzeń
Ważne aspekty w opiece nad pacjentem z demencją
Pielęgnacja pacjenta z zaawansowaną demencją
Podsumowanie

Przebieg otępienia

W przebiegu naturalnego procesu starzenia się sprawność pacjenta maleje, jego funkcje poznawcze i behawioralne ulegają zaś często pogorszeniu, ponieważ komórki, tkanki i narządy stopniowo zanikają bądź tracą swoje funkcje. Jednakże nie każdą zmianę u pacjenta możemy określić jako otępienie, należy bowiem pamiętać, że dotyka ono około 15% osób powyżej 85 r.ż. U części seniorów występuje stan patologiczny nazywany „łagodnymi zaburzeniami poznawczymi”, który jest często określany jako stan przejściowy pomiędzy prawidłowym procesem starzenia się a początkami otępienia. Pacjent cierpiący na łagodne zaburzenia poznawcze nie uskarża się na problemy związane z codzienną aktywnością życiową oraz ogólnym funkcjonowaniem poznawczym, natomiast znamienne są zaburzenia pamięci, stwierdzane zarówno w wywiadzie, jak i obiektywnie.

U niektórych pacjentów stan kliniczny w okresie starości jest jednak znacznie poważniejszy, sprawność umysłowa znacznie się pogarsza, chory przestaje radzić sobie z czynnościami dnia codziennego. Mówimy wtedy o rozpoczynającym się otępieniu. W jego początkowej fazie samokrytycyzm jest zachowany i pacjent zdaje sobie sprawę ze swoich deficytów. Wkrótce dochodzi jednak do odhamowania i utraty kontroli nad własnym zachowaniem, a chory wymaga długoterminowej opieki osób trzecich, która sprawowana powinna być aż do naturalnej śmierci pacjenta.

Diagnostyka zaburzeń

Istnieją specjalne testy do oceny zaburzeń intelektualnych, konstruowane w sposób, który pozwoli sprawdzić pamięć, myślenie abstrakcyjne i specyficzne funkcje kory mózgu. Standardowym testem sprawdzającym jest MMSE, dzięki któremu lekarz może ocenić orientację w czasie i przestrzeni, zapamiętywanie, wykonywanie poleceń słownych i pisemnych, pisanie lub rysowanie a także nazywanie przedmiotów i powtarzanie słów.

Wielu lekarzy jest zdania, że otępienie starcze można uznać za odrębną jednostkę chorobową. Objawy, jakie manifestują się w jego przebiegu, są znacznie bardziej nasilone, niż wynikałoby to z fizjologicznego procesu starzenia się, a prawdopodobnie wszystkie jego postaci spowodowane są przez jakąś organiczną chorobę mózgu. Nie zawsze jednak zostaje ona zdiagnozowana, ponieważ nie w każdym przypadku przeprowadzana jest szeroka diagnostyka lub też badanie pośmiertne. Ponadto, otępienie u ludzi starszych ma charakter postępujący i nieodwracalny. W związku z tym określenie stanu klinicznego chorych jako demencja czyli otępienie starcze jest w wielu sytuacjach dobrym rozwiązaniem.

Ważne aspekty w opiece nad pacjentem z demencją

Zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa

Jednym z licznych problemów pielęgnacyjnych z jakimi boryka się rodzina pacjenta z demencją jest niepokój i nadmierne pobudzenie psychoruchowe. W celu zminimalizowania niepokoju, i lęku należy choremu zapewnić poczucie bezpieczeństwa. Pomóc może nam w tym obserwacja stanu psychicznego, nawiązanie kontaktu, indywidualne podejście zarówno do chorego jak i problemu z jakim w danym momencie się boryka. Należy zapewnić pacjentowi jak największy komfort psychiczny poprzez udzielanie krótkich rzeczowych informacji, unikanie zmian w otoczeniu chorego, przyjazne gesty, aktywne słuchanie, wykonywanie rutynowych czynności o tej samej porze. Pozytywny wpływ na zmniejszenie lęku to przebywanie z pacjentem, przypominanie o jego tożsamości i ważnych wydarzeniach z życia.

Pielęgnowanie pacjenta z demencją

Z zapewnieniem bezpieczeństwa wiąże się również bezpieczne otoczenie. Za tym więc idzie uniemożliwienie dostępu do potencjalnie niebezpiecznych przedmiotów (np. ostrych narzędzi, leków, prądu i gazu).

Ważnym elementem jest podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarza, regularna współpraca z psychologiem i geriatrą oraz z psychiatrą.

Zaburzenia dobowego rytmu snu

W przebiegu otępienia bardzo często dochodzi u pacjentów do zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania. W celu normalizacji tych procesów powinniśmy zadbać o właściwe oświetlenie w pokoju chorego. W ciągu dnia należy odsłaniać okna, zapewniać dopływ świeżego powietrza. Należy regularnie przypominać pacjentowi o porze dnia, dniu tygodnia (dobrym rozwiązaniem jest duży zegar i kalendarz ze zrywanymi codziennie kartkami w widocznym miejscu w pokoju chorego). Zachęcenie do większej aktywności w ciągu dnia i unikanie emocji w godzinach wieczornych oraz zapewnienie komfortowych warunków zasypiania poprzez zaciemnienie pokoju z pozostawieniem niewielkiego nocnego światła, pozwoli choremu na sen i odpoczynek w ciągu nocy.

Higiena osobista

U wielu pacjentów z chorobą otępienną dochodzi do zaniku potrzeby utrzymywania higieny osobistej, higieny jamy ustnej oraz niesygnalizowania potrzeb fizjologicznych. Ważnym elementem tutaj jest aktywizowanie chorego w miarę możliwości do samodzielnego wykonywania czynności higienicznych jak najdłużej, regularne wykonywanie toalety porannej i wieczornej, zmiana bielizny osobistej i pościelowej, stosowanie po kąpieli emolientów zapobiegających przesuszeniu skóry. Regularne wizyty u fryzjera i podologa poprawią komfort życia.

Prawidłowa higiena jamy ustnej zapobiega powstawaniu bolesnych owrzodzeń i pleśniawek w jamie ustnej. Musimy więc pamiętać o wykonywaniu toalety jamy ustnej po każdym posiłku, dbając jednocześnie o protezę, jeżeli pacjent nie posiada w całości własnego uzębienia. W celu wczesnego wykrycia ewentualnych bolesnych zmian w postaci owrzodzeń należy systematycznie kontrolować jamę ustną.

Nierozpoznawanie bliskich

Niezwykle przykrym i trudnym do przyjęcia faktem jest problem z rozpoznawaniem bliskich. Problem może być spowodowany zarówno zmianami w samym oku typu zaćma, jaskra jak również postępującym otępieniem. Po wykluczeniu problemu okulistycznego jedyne, co możemy zrobić to stale informować chorego o tożsamości osób znajdujących się w jej otoczeniu. Praca z psychologiem, grupa wsparcia pomoże najbliższym zrozumieć istotę choroby i nauczyć się zaakceptować zachowanie chorego.

Pielęgnacja pacjenta z zaawansowaną demencją

Z czasem w wyniku postępowania choroby dochodzi jeszcze do wielu problemów związanych z pielęgnacją pacjenta.

Pielęgnowanie pacjenta z demencją w zaawansowanym stadium

Unieruchomienie

W schyłkowym etapie choroby pacjent zazwyczaj przestaje chodzić, musimy tutaj zadbać o zapobieganie odleżynom, poprzez odpowiednią higienę, stosowanie materaca przeciwodleżynowego, częstą zmianę pozycji ułożeniowej, nawilżanie skóry w okolicach predysponowanych do wystąpienia odleżyn, niedopuszczenie do wystąpienia zakażenia rany odleżynowej, a tym samym uogólnienia procesu zapalnego. W wyniku długotrwałego unieruchomienia istnieje duże ryzyko wystąpienia zaników mięśniowych i przykurczów. Aby skutecznie zapobiegać należy pacjenta aktywizować do wykonywania prostych czynności np. zachęcać do częstego siadania, wstawania, zapewnić pomoc przy poruszaniu się, a przede wszystkim kluczowe jest zapewnienie dostępu do rehabilitacji ruchowej pod kierunkiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty.

Opieka nad osobami cierpiącymi na demencję
SPRAWDŹ NASZĄ OFERTĘ!

Trudności w połykaniu

Prawie u każdego pacjenta z otępieniem dochodzi do zaburzeń połykania. Żeby uniknąć zakrztuszenia, które z kolei może prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc należy w porę wychwycić moment, kiedy powinniśmy podawać choremu pokarmy rozdrobnione, następnie miksowane. Jeżeli pacjent ma problem z połykaniem płynów, są dostępne preparaty, które nie zmieniają smaku płynu czy pokarmu, a powodują jego zagęszczenie do odpowiedniej konsystencji. Tabletki, jeżeli nie można zamienić na preparat w postaci syropu lub kropli, należy podawać małymi porcjami w formie rozkruszonej. W aptekach można również zakupić specjalne żele smakowe do podawania leków pacjentom z zaburzeniami połykania. Jeżeli zostaną wyczerpane wszystkie możliwości karmienia pacjenta drogą doustną lekarz może zaproponować założenia przezskórnej gastrostomii endoskopowej (PEG). Pokarm jest dostarczany w formie płynnej przez specjalną elastyczną rurkę. Zawiera wszystkie niezbędne dla organizmu substancje odżywcze. Założenie PEG-a nie wyklucz podawania pokarmów doustnie.

Podsumowanie

Pamiętać należy, że otępienie dotyka osoby starsze, jest jednak złożonym problemem w rodzinie chorego, ponieważ z biegiem czasu wymaga on stałej opieki. Przejawy obniżenia sprawności intelektualnej i zaburzenia osobowości zachowania się mogą być dla otoczenia uciążliwe, a często bardzo przykre, stąd też istotna jest kompleksowa pomoc medyczna, nie ograniczająca się jedynie do podstawowej opieki, ale obejmująca dostęp do psychologa, psychiatry, lekarza rodzinnego i pielęgniarki, a także rehabilitanta.

Autor: Elżbieta Nasierowska-Bachanek, Kierownik Domu Opieki Józefina

Zobacz podobne artykuły:
Demencja czyli otępienie – miniprzewodnik
Demencja – objawy
Przyczyny demencji
Opieka nad osobą z demencją

Bibliografia

G. Mozing, S. Schwarz, Pielęgniarstwo geriatryczne, Wrocław 2014

Prof. dr hab. med. Wojciech Pędich, Dr n. med. Bogna Żakowska-Wachelko, Podręcznik geriatrii dla lekarzy, PZWL Warszawa 1988

Gill Garrett, Potrzeby zdrowotne ludzi starszych, PZWL Warszawa 1990

Prof. dr hab. med. Elżbieta Krajewska-Kułak, Dr hab. med. Marek Szczepański, Dr n. med. Cecylia Łukaszuk, Dr n. med. Jolanta Lewko, Problemy terapeutyczno-pielęgnacyjne od poczęcia do starości tom 1, Akademia Medyczna Białystok 2007

Z chorobą Alzheimera w domu, Pielęgniarka i Położna 1998

www.umb.edu.pl

www.nursing.com.pl

www.dbc.wroc.pl

5/5 - (4 votes)

Ten wpis ma 0 komentarzy

Zostaw komentarz