Choroba Parkinsona uznawana jest jako jedna z najczęstszych chorób neurozwyrodnieniowych. Podobnie jak w przypadku pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera, dotyka głównie pacjentów po 60. roku życia. Najbardziej charakterystycznymi objawami choroby Parkinsona są drżenie, powolność ruchów oraz sztywność mięśniowa. Każdy pacjent w inny sposób doświadcza choroby Parkinsona. Współcześnie – pomimo, iż jest to choroba nieuleczalna – istnieje wiele leków oraz sposobów leczenia, które pozawalają na kontrolowanie objawów oraz w znaczący sposób podnoszą jakość życia pacjentów.
Czym jest choroba Parkinsona
Jaka jest częstotliwość występowania choroby Parkinsona
Choroby Parkinsona przyczyny
Czy choroba Parkinsona jest dziedziczna?
Objawy choroby
Jak rozpoznać chorobę Parkinsona?
Podsumowanie
Czym jest choroba Parkinsona?
Pierwszą charakterystykę tej choroby w 1817 roku sporządził James Parkinson, nazywając tę jednostkę chorobową „drżączką poraźną”. Miało być to odniesieniem do jej głównych objawów, którymi są zaburzenia w postaci występowania drżenia spoczynkowego, wzmożenia napięcia mięśni oraz spowolnienia wykonywanych ruchów.
Choroba nieco częściej dotyka mężczyzn, niż kobiet. Największa zapadalność na tę chorobę przypada na średni wiek 58 lat. Należy jednak pamiętać, iż zdarzają się przypadki zachorowań przed nawet przed 40. rokiem życia. W związku ze stale rosnącą liczbą osób w starszym wieku – czyli procesem starzenia się społeczeństwa – liczba zachorowań na chorobę Parkinsona będzie nieustannie rosnąć. Ze statystyk wynika, iż na chorobę Parkinsona cierpi około 0,1-0,2% światowej populacji. W Europie około 1,6% osób po 60. roku życia choruje na Parkinsona. Według szacunków, w Polsce jest około 60-80 tysięcy chorych, a każdego roku przybywa około 4-8 tysięcy nowych przypadków zachorowania na tę chorobę.
Choroba Parkinsona zaliczana jest do jednej z najczęściej występujących chorób neurozwyrodnieniowych. Schorzenie to ma charakter postępujący, co oznacza, iż w mózgu wywołuje zmiany, które z czasem przynoszą coraz poważniejsze konsekwencje. W przypadku osób cierpiących na chorobę Parkinsona występują ograniczenia w ilości związku chemicznego – dopaminy. Spowodowane jest to tym, iż niektóre komórki, które odpowiedzialne są za jej produkcję – w wyniku choroby obumarły. Niewystarczające pokłady dopaminy, która odgrywa niezwykle istotną rolę w układzie pozapiramidowym (odpowiedzialnym za koordynację ruchów ciała) powodują, iż chorzy – między innymi – wykonują spowolnione lub mimowolne ruchy.
Jaka jest częstotliwość występowania choroby Parkinsona?
Szacuje się, iż choroba Parkinsona występuje u od 120 do 180 ludzi na 10 tysięcy osób ogólnej populacji, oznacza to, iż dotyczy od 1,2 do 1,8 promila społeczeństwa. W przypadku seniorów powyżej 65. roku życia, choroba ta występuje aż u 1% tej populacji. Z danych statystycznych wynika, iż w Polsce żyje około 60-80 tysięcy osób cierpiących na chorobę Parkinsona.
Z przeprowadzanych na przestrzeni ostatnich 50 lat badań epidemiologicznych wynika, że zachorowalność na tę chorobę nie uległa zmianie. Współczesna medycyna przyczynia się do wydłużenia średniego czasu życia osób z chorobą Parkinsona, która aktualnie nie różni się w sposób istotny od ogólnej populacji. Coraz częściej choroba zostaje zdiagnozowana wcześniej oraz trafniej, co w znaczący sposób wpływa na poprawę jakości życia pacjentów.
Choroba Parkinsona przyczyny
Etiopatogeneza tej choroby nie została do końca poznana, dlatego często przez naukowców oraz lekarzy nazywana jest samoistną.
Choroba Parkinsona powiązana jest z neurozwyrodnieniem struktury śródmózgowia (substancji czarnej), co prowadzi do spadku poziomu dopaminy w mózgu.
Jedna z wielu koncepcji wskazuje na przedwczesne starzenie się oraz zanik komórek istoty czarnej, co skutkuje zmniejszeniem wydzielania dopaminy w mózgu. Obumieranie komórek nerwowych znajdujących się w mózgowiu zwanym istotą czarną, stanowi przyczynę choroby Parkinsona. Proces ten prowadzi do ich obumierania w mechanizmie apoptozy. Neurony w przypadku zdrowego organizmu wydzielają dopaminę, czyli chemiczny przekaźnik, który odpowiedzialny jest za przekazywanie sygnałów między istotą czarną, a ciałem prążkowanym znajdującym się w kresomózgowiu. Co ważne, impulsy nerwowe, które przekazywane są z istoty czarnej, odpowiadają za zależną od naszej woli koordynację ruchową oraz pracę mięśni. W przypadku zaburzenia którejś z tych struktur dochodzi do charakterystycznych objawów choroby Parkinsona, jak na przykład mimowolne drżenie mięśni.
Współcześnie w patogenezie uwzględniane są zarówno czynniki genetyczne, jak również środowiskowe, a także działanie stresu oksydacyjnego oraz wolnych rodników. W genetycznie uwarunkowanej chorobie Parkinsona, w której występuje mutacja w genie alfa-synukleiny, nieprawidłowo zbudowane białko zostaje odłożone w postaci wtrętów w komórkach nerwowych. Ciałka Lewy’ego występują w cytoplazmie komórek, które objęte są stanem patologicznym – ich średnica wynosi 5-35 mm, składają się z rdzenia, które zawiera błędnie złożone białko alfa-synukleinę. Ciałka Lewy’ego otoczone są warstwą ubikwityny, czyli małego białka, które występuje w komórkach eukariotycznych. Co istotne, ciałka Lewy’ego występują także przy innych chorobach neurodegeneracyjnych i według naukowców, prawdopodobnie służą do usuwania błędnie zbudowanych białek, jakimi są między innymi alfa-synukleiny. Mózg ma niezwykle duże właściwości kompensacyjne, dlatego też objawy choroby Parkinsona najczęściej ujawniają się kiedy obumrze 85% komórek, które odpowiedzialne są za wytwarzanie dopaminy.
Naukowcy, na podstawie przeprowadzonych wielu badań szacują, iż w przebiegu choroby Parkinsona co roku ulega zniszczeniu około 7% komórek istoty czarnej.
Czy choroba Parkinsona jest dziedziczna?
Niekiedy zdarza się, iż pacjenci cierpiący na chorobę Parkinsona mieli lub też mają kogoś spokrewnionego z podobnymi objawami. Z przeprowadzonych na przestrzeni lat badań wynika, że odsetek występowania choroby u osób spokrewnionych waha się od kilku do nawet 30% – w zależności od przyjętych przez badaczy kryteriów oraz metod badawczych.
Współcześnie prowadzone badania coraz częściej wskazują na czynnik genetyczny w patogenezie choroby Parkinsona. W przypadku krewnego pierwszego stopnia osoby chorej ryzyko zachorowania może być od 2 do 14 razy większe, niż w przypadku osób zdrowych. Wśród pacjentów, u których rodzinnie wystąpiła choroba Parkinsona stwierdzono mutację różnych genów – miedzy innymi tych, które odpowiedzialne są za kodowanie alfa-synukleiny. Należy jednak zaznaczyć, iż naukowcy wykazują możliwość wpływu również innych mutacji genowych na występowanie choroby Parkinsona. Pacjenci posiadający określony rodzaj mutacji mogą mieć zupełnie inny przebieg choroby lub też ta sama postać choroby Parkinsona może występować u pacjentów z obecnością różnego rodzaju mutacji genowych.
Objawy choroby
Początek choroby Parkinsona jest dyskretny, a jej objawy pojawiają się stopniowo. Początkowym objawem choroby Parkinsona jest najczęściej ból barku lub też całej ręki, który pojawia się bez powodu. Typowymi, najczęściej występującymi objawami są: ogólne pogorszenie sprawności, mimowolne drżenie, spowolnione ruchy oraz zaburzenia postawy ciała.
Pogorszenie sprawności ruchowej dotyczy w początkowej fazie choroby najczęściej ruchów ręki lub nogi, przeważnie występującej po jednej stronie ciała. Wykonywane ruchy są spowolnione, mniej zgrabne, towarzyszy im także uczucie sztywności mięśni. Niekiedy dochodzi do zmiany charakteru pisma – typowa jest mikrografia, czyli zaburzenie neurologiczne, w którego przebiegu chory stopniowo zmniejsza litery w trakcie pisania. Mogą pojawić się spontaniczne ruchy ciała (na przykład gestykulacja), a balansowanie rękami podczas chodzenia staje się mniej dynamiczne. Może także wystąpić szuranie lub utykanie na jedną nogę. W późniejszym etapie choroby mogą pojawić się objawy autonomiczne, takie jak ślinotok, nadmierne pocenie oraz objaw tzw. „naoliwienia” twarzy, związanego ze wzmożonym wydzielaniem z gruczołów łojowych.
Początkowo, tak typowy objaw choroby Parkinsona jak drżenie, jest dyskretny i występuje najczęściej po jednej stronie ciała. Drżenie występuje znaczenie rzadziej kiedy chory wykonuje precyzyjne ruchy, zaś nasila się przy odwróceniu uwagi. W terminologii medycznej określa się to zjawisko jako drżenie spoczynkowe. W pierwszych fazach choroby drżenie dotyczy głównie palców i dłoni, rzadziej pozostałych części rąk i co ważne – może być powstrzymane wysiłkiem woli chorego. W kolejnych fazach choroby drżenie jest mimowolne, a chory w żaden sposób nie może nad nim zapanować.
W przebiegu choroby Parkinsona występuje także ogóle spowolnienie, objawiające się na przykład trudnościami podczas rozpoczęcia ruchu, zwolnioną reakcją, ograniczeniem mimiki twarzy, niewyraźną i wolniejszą wymową (która staje się monotonna), a także występuje spowolniony chód i charakterystyczne chodzenie małymi kroczkami.
Równie typowym objawem choroby Parkinsona jest zaburzona postawa ciała, do której należy zaliczyć pochylenie sylwetki ciała chorego, daszkowate ułożenie dłoni czy zaburzenia równowagi, zwłaszcza podczas wstawania oraz przy zmianie kierunku ruchu.
W zaawansowanej postaci choroby Parkinsona dość często pojawia się niewielkie spowolnienie psychiczne, niekiedy mogą wystąpić zaburzenia emocjonalne, zaś w późniejszej fazie może pojawić się zespół otępienny.
Rehabilitacja w chorobie Parkinsona
|
Jak rozpoznać chorobę Parkinsona?
Rozpoznanie choroby Parkinsona dokonywane jest przez lekarza na podstawie oceny występujących u pacjenta objawów. W przypadku osób, u których nie występują wyraźne, charakterystyczne i typowe objawy, diagnoza stawiana jest późno. Należy pamiętać, iż późna diagnoza skutkuje późnym rozpoczęciem odpowiedniego leczenia, które ma wpływ na opóźnienie rozwoju choroby.
Do podstawowych badań, które wykonywane są u pacjentów z podejrzeniem choroby Parkinsona należą tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Badania te umożliwiają zróżnicowanie tej choroby od innych zespołów parkinsonowskich, guzów mózgu, wodogłowia czy ognisk naczyniowego uszkodzenia struktur mózgu lub innych patologii.
Podsumowanie
Choroba Parkinsona określana jest niekiedy jako schorzenie seniorów i dotyka przede wszystkim osób po 60. roku życia – nieco częściej mężczyzn, niż kobiet. W związku z przypadkami rodzinnego występowania tej choroby powstały badania, mające na celu odkrycie genetycznych czynników powiązanych z jej występowaniem. Odkryto wiele mutacji genów, które mogą leżeć u podstaw choroby, jednak należy zaznaczyć, iż jest to niezwykle rzadki wariant choroby. Co jednak istotne, mimo wielu badań nie udało się ustalić konkretnych zmian w genach, które występowałyby u wszystkich chorych, a więc przyczyna jej występowania nie została do końca poznana.
Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących chorób neurodegeneracyjnych. Polega na nieodwracalnym i postępującym niszczeniu komórek nerwowych, które zlokalizowane są w istocie czarnej organizmu, znajdującej się w śródmózgowiu oraz należącej do układu pozapiramidowego. Zasadniczą rolą tego układu jest koordynacja ruchowa, a także zachowanie prawidłowej postawy ciała, utrzymanie odpowiedniego napięcia mięśniowego, czy też wykonywania automatycznych ruchów bez konieczności skupiania na nich uwagi. Właśnie dlatego objawy choroby Parkinsona powiązane są w pierwszej kolejności z zaburzeniami z zakresu motoryki, takimi jak między innymi: spowolnione ruchy, mimowolne drżenie mięśni czy niestabilność postawy.
Skutkiem obumierania komórek istoty czarnej jest spadek produkcji dopaminy, która jest ważnym neuroprzekaźnikiem przesyłającym informacje między różnymi strukturami w mózgu.
Podczas diagnostyki dotyczącej choroby Parkinsona bardzo ważny jest wywiad lekarski, obserwacja występujących objawów oraz wykonanie badań takich jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.
Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts
Zobacz podobne artykuły:
Choroba Parkinsona – miniprzewodnik
Choroba Parkinsona – objawy
Choroba Parkinsona – leczenie
Rehabilitacja w chorobie Parkinsona – formy i cele
Parkinsonizm
Objawy parkinsonizmu
Parkinsonizm – leczenie
Bibliografia
Choroba Parkinsona i Ty. Podręcznik dla osób dopiero zdiagnozowanych. https://www.parkinsons.org.uk/sites/default/files/2018-10/B181%20Parkinson%27s%20and%20you_Polish_WEB.pdf
Potulska-Chromik A., Stefaniak I., Choroba Parkinsona – najczęstsze pytania i najtrudniejsze zagadnienia, Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona:, Warszawa 2011 https://www.lundbeck.com/upload/pl/files/pdf/Publications/AZI/Choroba_Parkinsona_A5.pdf
Sławek J., Choroba Parkinsona – jak właściwie rozpoznać, skutecznie i bezpiecznie leczyć? Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 6, s. 281-291
Gaweł M., Potulska-Chromik A., Choroby neurodegradacyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 7, 2015, s. 468-476 http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/07/pnm_2015_468-476.pdf
Sienkiewicz J., Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona, Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona http://www.parkinson.sos.pl/datastore/download/poradnikdlaosobzchp2007.pdf
Barcikowska M., Desperat M., Neuropatologiczne podłoże choroby Parkinsona http://rcin.org.pl/Content/69662/Neuropatologiczne%20podloze%20choroby%20Parkinsona.pdf
Friedman A., Choroba Parkinsona – fakty, opinie, hipotezy, KOSMOS 1993, 42 (2): str. 487-494 http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/1993/487.pdf
Gałuszka S. J., Moje życie z Parkinsonem, GŁOS – JĘZYK – KOMUNIKACJA, TOM 4 https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/3218/16%20ga%c5%82uszka-moje%20%c5%bcycie.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Komentarze zostały wyłączone.