Reumatyzm – przegląd chorób reumatycznych

Choroby reumatyczne są schorzeniami o charakterze przewlekłym. Powodują uszkodzenie narządu ruchu i tym samym prowadzą do postępującej niepełnosprawności chorego. Ważnym jest, aby osoba z chorobą reumatyczną została jak najszybciej zdiagnozowana, gdyż reumatyzm może doprowadzić w szybkim czasie do nieodwracalnych zmian, a w konsekwencji do niepełnosprawności.

Reumatyzm powoduje dolegliwości ze strony narządu ruchu. Są one dosyć powszechne – dotyczą około 30-40% europejskiej populacji. Wydłużenie życia współczesnych ludzi a także niższy wskaźnik urodzeń skutkują tym, iż w ostatnim stuleciu wzrasta wśród populacji odsetek ludzi po 60 r.ż. W związku z tym, coraz większego znaczenia nabiera proces leczenia pacjentów z dolegliwościami reumatycznymi. Farmakoterapia stosowana u seniorów jest utrudniona zważywszy na fakt chorób współistniejących u pacjenta, wymagających jednoczesnego stosowania wielu leków.

Reumatyzm – podział chorób
Choroby reumatyczne – przyczyny i objawy
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa (ChZS)
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)
Reumatyzm tkanek miękkich (RTM)
Fibromialgia (FSM)
Artretyzm
Reumatyzm – leczenie choroby
Dieta przy reumatyzmie

Reumatyzm – podział chorób

Przez wiele wieków – zarówno w medycynie europejskiej jak i chińskiej – reumatyzm traktowany były w sposób uproszczony – jako jedna jednostka chorobowa. Dopiero począwszy od drugiej połowy XVII w. zaczęto rozróżniać postacie kliniczne oraz zaczęły pojawiać się pierwsze opisy chorób reumatycznych.

Zgodnie z współcześnie obowiązującą klasyfikacją ACR (American College of Rheumatology) wyróżnia się około 130 reumatoidalnych jednostek chorobowych – zróżnicowane są one przyczynami, objawami oraz rokowaniem i sposobem leczenia. Należy zauważyć, iż traktowanie reumatyzmu jako jednej choroby powoduje ukierunkowanie nastawienia społecznego na postępowanie objawowe. Niestety sprowadza się do przyjmowania leków przeciwbólowych, bez ustalenia przez specjalistę rozpoznania. Szkody społeczne, które wynikają z takiego przeświadczenia są ogromne i bardzo często nieodwracalne.

Choroby reumatyczne można podzielić na zapalne (do których można zaliczyć np. reumatoidalne zapalenie stawów) oraz niezapalne (takie jak np. choroba zwyrodnieniowa stawów), a także takie, przy których objawy stawowe są przejawem innej choroby ogólnoustrojowej np. nowotworu.

W 1983 organizacja American Rheumatism Association (współcześnie American College of Rheumatology) zaproponowała podział chorób reumatycznych na 10 grup, tj.:

1. Układowe choroby tkanki łącznej związane są ze zmianami w układzie odpornościowym zachodzącymi w podeszłym wieku – obniżenie produkcji przeciwciał odpornościowych, osłabienie odpowiedzi komórkowej oraz hormonalnej. Do tej grupy schorzeń zalicza się: reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów, twardzinę, toczeń rumieniowaty układowy, martwicze zapalenie naczyń i inne waskulopatie, zespół Sjögrena oraz inne takie jak polimialgia reumatyczna, rumień gazowany czy nawracające zapalenie chrząstek.

2. Spondyloartreopatie do których zalicza się reaktywne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowate zapalenie stawów czy zapalenia stawów, które towarzyszą przewlekłym zapalnym chorobom jelit.

3. Choroba zwyrodnieniowa stawów, w postaci pierwotnej oraz wtórnej.

4. Zapalenie stawów, pochewek ścięgien, kaletek miazgowych, które towarzyszą zakażeniom.

5. Choroby metaboliczne oraz gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą choroby stawów, między innymi dna moczanowa, cukrzyca, amyloidoza i inne.

6. Nowotwory – pierwotne, złośliwe przerzutowe, białaczki, szpiczaki, chłoniaki i inne.

7. Zaburzenia nerwowo – naczyniowe, w tym zespoły cieśni kanału nadgarstka, stawy Charcota i inne.

8. Choroby kości i chrząstek między innymi choroba Pageta, osteoporoza, osteoporoza porostowa i inne.

9. Zmiany zapalne występujące w obrębie tkanek miękkich, np. fibromialgia, zapalenie ścięgien, czy zmiany w krążkach międzykręgowych.

10. Różne zaburzenia, którym towarzyszą objawy ze strony stawów w tym zespół towarzyszący dializom, rodzinna gorączka śródziemnomorska, sarkoidoza i inne.

Najczęściej występującymi w ogólnej populacji zapalnych chorób reumatoidalnych są reumatoidalne zapalenie stawów oraz spondyloartropatie. Zdecydowanie rzadziej występują choroby tkanki łącznej.

Choroby reumatyczne – przyczyny i objawy

Reumatyzm bez wątpienia stanowi bardzo dużą oraz różnorodną grupę chorób, w których wspólnym objawem klinicznym jest ból stawu lub stawów, dolegliwości ze strony mięśni oraz tkanek miękkich czy okołostawowych, a także ograniczenie funkcji ruchowych. Wśród objawów – oprócz dolegliwości bólowych – u pacjentów mogą występować zmiany chorobowe na skórze, błonach śluzowych, w narządach wewnętrznych czy w układzie nerwowym.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Zwane jest także gośćcem stawowym. Jest jednostką chorobową, której przyczyny i warunki występowania nie są jednoznacznie wyjaśnione – prawdopodobnie ma związek z predyspozycjami genetycznymi. Współczesna medycyna wykazuje także, iż RZS ma podłoże autoimmunologiczne, co oznacza, że organizm produkuje przeciwciała, które niszczą własną tkankę, także chrząstkę stawową. Schorzenie to może być wywoływane bakteriami, wirusami, a także innymi, nie zawsze znanymi czynnikami zewnętrznym czy wewnętrznymi.

Pierwsze objawy choroby najczęściej ujawniają się po 40 roku życia, ale mogą także pojawić się u dzieci czy osób w bardzo młodym wieku. Co ważne choroba, dotyka trzykrotnie częściej kobiety niż mężczyzn.

Ważnym jest, aby pamiętać, iż bywają okresy kiedy dolegliwości słabną oraz kiedy się zaostrzają. RZS jest chorobą przewlekłą, która rozwija się powoli – w ciągu kilku miesięcy a czasem nawet lat. Zdarza się tak, że choroba, która miała początki w młodości, będzie przebiegać bezobjawowo, a następnie uderzy ze wzmożoną siłą.

Proces chorobowy toczy się nie tylko w stawach, ale również w sąsiadujących z nimi ścięgnach, więzadłach czy podwięziach mięśniowych.

Typowe objawy choroby:

• uczucie ogólnego rozbicia, nadmierne pocenie się, wahanie temperatury ciała (w niektórych przypadkach początki choroby połączone są z wysoką gorączką),
• często choroba zaczyna się od zaatakowania drobnych stawów (najczęściej rąk), jednak w niektórych przypadkach umiejscawia się pierwotnie w dużych stawach (zarówno kończyn dolnych jak i górnych),
• występują symetryczne zmiany w stawach: obrzęk, ból, sztywność – występująca zwłaszcza w godzinach rannych,
• zniekształcenia stawów,
• wysięki do stawów,
• guzki reumatoidalne, które występują najczęściej np. na łokciach czy kolanach,
• zaburzenia czucia w kończynach, co powoduje ograniczenie możliwości poruszania się.

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów polega na zażywaniu leków o działaniu przeciwzapalnym oraz przeciwbólowym, a także stosowaniu zaleconych przez specjalistę zabiegów rehabilitacyjnych takich jak np. specjalistyczna gimnastyka, leczenie zimnem czy masaże. Niezmiernie ważnym jest, aby pamiętać, iż nieleczone RZS prowadzi nie tylko do trwałych deformacji stawów i kalectwa, lecz także do uszkodzeń płuc, serca czy układu nerwowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa (ChZS)

Inaczej degeneracyjne zapalenie stawów (osteoartroza). Jest to grupa chorób narządu ruchu, które cechują nie tyle zmiany zapalno-wysiękowe, co zwyrodnieniowe. Dotyczą one głównie populacji po 50 roku życia, mogą jednak występować także u ludzi młodym wieku – głównie po urazach np. sportowych.

W Polsce na chorobę zwyrodnieniową różnych stawów cierpi obecnie około 20% osób, a więc około 8 milionów Polaków. Ze statystyk wynika, iż na zwyrodnienia stawów biodrowych cierpi 8% kobiet oraz 4% mężczyzn po 45 roku życia. Problemy zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa dotykają 50% populacji po 50 roku życia oraz 100 % powyżej 65 roku życia. Na zwyrodnienia stawów kolanowych cierpi ok. 15% populacji powyżej 35 roku życia.

Współczesna medycyna nie ustaliła dokładnych przyczyn tego typu schorzeń, natomiast można powiedzieć, iż w pewnym sensie zmiany zwyrodnieniowe stawów są nieuniknione – powstają one w wyniku naturalnego procesu zużywania się chrząstek, który postępuje wraz z wiekiem.

Istnieją pewne czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju choroby zwyrodnieniowej w młodym wieku, a zalicza się do nich:

• otyłość oraz związany z nią brak ruchu (duża masa ciała zwiększa nacisk na stawy oraz pogłębia krzywizny kręgosłupa),
• ciągłe, nadmierne obciążenie stawów poprzez ciężką pracę fizyczną lub wyczynowe uprawienie sportów,
• wady występujące w budowie stawów lub ich schorzenia takiej jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, skaza moczowa,
• częste złamania kości, czy urazy stawów takie jak zwichnięcia, skręcenia itp.,
• wrodzone oraz genetyczne uwarunkowania,
• choroby metaboliczne, np. cukrzyca.

W początkowej fazie zmiany zwyrodnieniowe dotyczą wyłącznie chrząstek stawowych, które ulegają stopniowej defragmentacji lub złuszczeniu. Następnie dochodzi do uszkodzenia stawowych powierzchni kości, a to może prowadzić do ich kruszenia. W niektórych przypadkach na krawędziach stawów tworzą się tzw. ostrogi – czyli wypustki kostne, które mogą powodować uszkodzenia mięśni czy nerwów, co ogranicza ruchowo pacjenta, a w konsekwencji prowadzi do kalectwa.

Charakterystyczne objawy choroby zwyrodnieniowej stawów to:

• początek choroby jest stopniowy i dyskretny, zaś zmiany zwyrodnione dotyczą jednego lub kilku stawów,
• jednym z najwcześniejszych objawów jest ból, który występuje podczas ruchu (jedynie w zaawansowanym stadium choroby ból jest odczuwany także w czasie spoczynku,
• na zmiany zwyrodnieniowe najczęściej narażone są stawy o największym obciążeniu czyli stawy kręgosłupa, kolanowe, biodrowe, kciuka oraz dużego palca u nogi,
• bardzo często po nocy, raz po dłuższym odpoczynku pojawia się sztywność chorego stawu – mija ona po rozruszaniu go (po około 30 minutach),
• wraz z zaawansowaniem choroby pojawia się zmniejszona ruchomość stawów, tkliwość, przykurcze zgięciowe, a także trzeszczenia czy tarcie w czasie ruchu stawu,
• ze względu na przewlekły stan zapalny błony maziowej oraz rozrastaniem się komórek chrząstki, kości, ścięgien i torebek stawowych chory staw powiększa się,
• zwyrodnienie kręgosłupa charakteryzuje się wyroślami kostnymi oraz uszkodzeniem krążków międzykręgowych – potocznie zwanymi dyskami. Wpadnięcie bądź przerwanie włókien pierścienia oraz przesunięcie galaretowatej masy wnętrza dysku wywołuje ucisk na nerwy wychodzące z rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa – jest to przyczyną przewlekłych bóli lędźwiowych bądź rwy kulszowej. W przypadku kiedy zmiany zwyrodnieniowe dotyczą szyjnego odcinka kręgosłupa mogą pojawiać się bóle oraz zawroty głowy, bóle szyi czy przewlekłe bóle barku.

Leczenie zmian zwyrodnieniowych w głównej mierze polega na przyjmowaniu leków przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych, a także rehabilitacji – masaży czy ćwiczeń wykonywanych pod okiem specjalisty. Korzystnym jest także okresowe leczenie balneologiczno–uzdrowiskowe. Warto także wspomagać proces leczenia stosując preparaty, które zawierają glukozaminę – substancję pobudzającą regenerację chrząstki stawowej. W przypadku, kiedy wszystkie metody leczenia nie przynoszą oczekiwanej poprawy, możliwe jest wykonanie operacji – osteotomii. Polega na zastąpieniu zniszczonego stawu kolanowego i biodrowego endoprotezą.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

Nazywane jest także chorobą Bechterewa, podobnie jak w przypadku RZS jej przyczyny nie zostały jeszcze poznane. Dotyczy głównie młodych mężczyzn, w wieku około 20-30 lat. Choroba polega na stopniowo narastającej utracie ruchomości kręgosłupa. W początkowej fazie choroby charakterystycznym objawem jest pojawienie się bóli w stawach krzyżowo – biodrowych, a także tzw. poranna sztywność kręgosłupa oraz stawów biodrowych. Równie charakterystycznym objawem w początkowym okresie tej choroby jest zapalenie tęczówki. Nieleczona choroba Bechterewa prowadzi do wygięcia o znacznym nasileniu kręgosłupa w odcinku piersiowo – lędźwiowym.

Reumatyzm tkanek miękkich (RTM)

Reumatyzm pozastawowy jest postacią choroby, która obejmuje mięśnie, ścięgna, kaletki maziowe, więzadła, podskórną tkankę łączoną lub nerwy. U podstaw tego schorzenia leży regularne, długotrwałe przeciążenie poszczególnych części miękkich, a także urazy. Czynnikami wpływającymi na zwiększenie ryzyka wystąpienia reumatyzmu tkanek miękkich jest między innymi nadwaga, wady postawy, np. płaskostopie czy skrzywienie kręgosłupa, a także w mniejszym stopniu zimno, wilgoć oraz wahania temperatury. Ta postać reumatyzmu występuje stosunkowo często, jednak nie ma ona tak ostrego przebiegu i nie skutkuje tak poważnymi następstwami jak inne choroby reumatyczne – nie powoduje zniekształceń stawowych oraz nie towarzyszą mu odczyny zapalne.

Typowymi objawami reumatyzmu pozastawowego są:

• ból, który organizm próbuje eliminować przyjmując ochronne pozycje, które z czasem przechodzą w nadmierne napięcie i mogą stać się chroniczne (odpowiednim przykładek może być łokieć tenisisty),
• zmiany zwyrodnieniowe oraz zapalne mogące rozwijać się np. w ścięgnach, gdzie powstają bolesne guzki, które w znaczący sposób utrudniają ruch,
• mięśnie, które zostały objęte chorobą staja się lekko obrzmiałe, bolesne przy ucisku czy twarde (np. w zespole bolesnego barku czy lumbago),
• w przypadku stykania się ścięgna mięśnia z okostną występują bardzo dotkliwe bóle.

Fibromialgia (FSM)

Czyli reumatyzm mięśniowy. Cierpią na nią głównie kobiety w okresie menopauzy. Wiadomo, iż istnieje skłonność rodzinna do występowania tego schorzenia. Z prowadzonych badań wynika, iż fibromialgia może mieć związek z zaburzeniem wydzielania substancji, które odpowiedzialne są za przewodzenie bodźców bólu oraz regulacje nastroju. Choroba ta może występować samodzielnie, zaś niekiedy towarzyszy innym jednostkom chorobowym. Jej rozwojowi sprzyjają zranienia, stres czy nadmierny wysiłek fizyczny.

Do typowych objawów fibromialgii należy zaliczyć:

• bóle mięśniowe promieniujące na całe ciało,
• występują silne bóle stawowo – mięśniowe, które często określane są przez chorych jako rozlane,
• występuje poranna sztywność ścięgien, więzadeł, mięśni – szczególnie w okolicach dużych stawów oraz kręgosłupa na odcinku lędźwiowym,
• występowanie wielu punktów tkliwych, gdzie pod wpływem ucisku wyzwala się ból, punkty te zlokalizowane są na karku, barkach, łokciach czy kolanach,
• zespół jelita drażliwego,
• przewlekłe wyczerpanie, zmęczenie, które uniemożliwiając normalne funkcjonowanie chorego,
• problemy ze snem,
• zaburzenia pamięci i koncentracji, odczuwany niepokój, a także depresja,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Proces leczenia fibromialgii polega jedynie na łagodzeniu objawów choroby. Terapia obejmuje masaż, fizykoterapię, akupunkturę, leczenie ciepłem i zimnem, a także psychoterapię. Stosowana jest także farmakoterapia, której zadaniem jest zmniejszenie napięci mięśni, poprawienie krążenia oraz uśnieżenie bólu.

Artretyzm

Nazywany jest także podagrą lub dna (skazą) moczową. Spowodowany jest wzmożoną skłonnością do gromadzenia się w stawach i nie tylko, złogów kwasu moczowego. Współcześnie medycyna odkryła około 150 rodzajów tej choroby, jednak wyodrębniamy dwa podstawowe typy dny moczanowej – wrodzoną i nabytą. Ze statystyk wynika, iż na tę chorobę cierpią częściej zapadają mężczyźni – zwykle po 40 roku życia – atakuje ich aż 20 razy częściej niż kobiety. Wśród populacji mężczyzn po 65 roku życia artretyzm jest diagnozowany u 7%.

W skutek obniżonej ciepłoty ciała ból wywołany artretyzmem najczęściej pojawia się w nocy lub rano – niekiedy zaraz po przebudzeniu. Zaatakowany staw staje się niezwykle wrażliwy na dotyk, obrzęknięty, zaś skóra na nim jest napięta, początkowo przyjmuje kolor czerwony, a następnie sinoczerwony. Atakowi dny moczowej towarzyszy stan zapalny stawów, podwyższona temperatura ciała oraz dreszcze. Złogi kwasu moczowego zazwyczaj odkładają się na kaletkach maziowych stawów w różnych miejscach – stawach kręgosłupa, barku, dłoni, palucha, czy kolan. Co niezwykle istotne, jeżeli chory zlekceważy pierwszy atak artretyzmu i nie podejmie żadnego leczenia, powstałe złogi zaczną się odkładać nie tylko w stawach czy kaletkach maziowych, ale także w tkankach miękkich organizmu – przeważnie w częściach najmniej ukrwionych, takich jak ściągana, małżowiny uszne czy okolice pięt. Długotrwałe kumulowanie się kwasu moczowego w stawach i tkankach miękkich prowadzi do przewlekłych stanów zapalnych i zespołów bólowych.

Istota artretyzmu nie została do końca poznana, podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi może wynikać z wieku czynników:

• wrodzona lub nabyta niewydolność nerek – wówczas nerki nie usuwają kwasu moczowego wraz z moczem,
• predyspozycje genetyczne (zwiększone występowanie dny moczowej u osób u których w rodzinie chorował ojciec lub matka),
• z badań wynika, iż 12 % przypadków dny moczanowej to wynik niewłaściwej diety (duże ilości mięsa wieprzowego, podrobów, owoców morza, grochu, soczewicy, fasoli, picia dużej ilości napoi słodzonych fruktoza, czy nadużywania alkoholu),
• powstaniu dny moczanowej sprzyja także cukrzyca bądź doprowadzenie do silnego odwodnienia np. poprzez nadmierne stosowanie leków moczopędnych.

Reumatyzm – leczenie choroby

W procesie leczenia chorób reumatoidalnych niezmiernie ważna jest konsekwencja oraz połączenie leczenia farmakologicznego, rehabilitacji, psychoterapii oraz edukacji pacjenta. Podstawowym celem leczenia jest zniesienie bólu, ograniczenie bądź zahamowanie zapalenia, a także utrzymanie prawidłowego funkcjonowania układu ruchu z jednoczesnym spowolnieniem lub zatrzymaniem zmian strukturalnych w stawach i zapobieganie zmianom narządowym.

Leczenie farmakologiczne w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów powinno zostać wdrożone jak najszybciej, najlepiej w ciągu 6-12 tygodni od wystąpienia u pacjenta pierwszych objawów. Powinno zaskutkować remisją choroby. Niezmiernie ważny jest czynnik czasu, tzw. okno terapeutyczne (wynosi maksymalnie 12 tygodni od pierwszych objawów) – jest ono najsilniejszym predykatorem osiągniecia remisji. Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Ligi Reumatycznej (EULAR) z 2013 r. pacjenci cierpiący na aktywną postać RZS powinni być pod kontrolą lekarza nie rzadziej niż co 3 miesiące, zaś w przypadku nieskuteczności zastosowanych leków ich zmiana powinna nastąpić nie później niż po 6 miesiącach stosowania. Podczas leczenia RZS najważniejsze są klasyczne leki, które modyfikują przebieg choroby (klMPCh) oraz biologiczne leki modyfikujące (blMPCh) – ich głównym zassaniem jest hamowanie dalszego rozwoju schorzenia. Do leków, które wpływają na objawy chorobowe, jednak nie hamują jej postępu zalicza się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), glikokortykosteroidy (GKS) oraz leki przeciwbólowe.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne charakteryzują się szybkim złagodzeniem objawów bólowych – zmniejszają ból oraz skracają czas trwania sztywności porannej. Dla każdego pacjenta leki są dobierane indywidualne, w zależności od ryzyka wystąpienia powikłań ze strony przewodu pokarmowego, układu sercowo – naczyniowego.

Glikokortykosteroidy zgodnie z wytycznymi EULAR z 2010 r. zalecane są przede wszystkim w pierwszym rzucie leczenia wraz z lekami modyfikującymi przebieg choroby (LMPCh). Leki z tej grupy podawane są małych dawkach (<10mg/dobę), warto zwrócić uwagę, iż zgodnie z doniesieniami z ostatnich lat przewlekłe stosowanie tych leków zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca o 68%. Zgodnie z rekomendacjami leki z tej grupy nie powinny być podawane dłużej niż przez okres 6 miesięcy.

Zgodnie z zalecaniami międzynarodowych specjalistów z grupy 3E (Evidence, Expertise, Exchange) w dziedzinie reumatologii u pacjentów z zapaleniem stawów, ból powinien być mierzony za pomocą skal walidowanych takich jak: wizualna skala analogowa, skalna numeryczna, słowna skala numeryczna. Chorym którym długotrwale doskwierają dolegliwości bólowe zalecany jest paracetamol bądź paracetamol w połączeniu z NLPZ. W leczeniu bólu u pacjentów ze schorzeniami reumatoidalnymi można zastosować także trójcykliczne leki antydepresyjne i neuromodulatory, które wpływają na odbiór bodźców bólowych. W sytuacji, kiedy dotychczasowe leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów dopuszczalne jest krótkotrwałe stosowanie słabych opioidów. Długotrwałe stosowanie tych leków wymaga systematycznej kontroli lekarskiej. Morfina i jej pochodne – czyli silne opioidy mogą być stosowane jedynie w wyjątkowych przypadkach. W procesie leczenia chorób reumatoidalnych nie rekomendowane jest stosowanie leków rozluźniających napięcie mięśni tzw. miorelaksantów oraz leków z grupy benzodiazepin.

Do klasycznych leków modyfikujących przebieg choroby zalicza się: Metotreksat, Leflunomid i Chlorochina (najczęściej w terapii skojarzonej z innymi LMPCh) Sulfasalazyne, a także w wyjątkowych sytuacjach Azatiopryna, Cyklosporyna A, Cyklofosfamid.

Metotreksat jest lekiem pierwszego rzutu, który powinien być zalecony pacjentowi od razu po zdiagnozowaniu. Lek ma udowodniony wpływ na zmniejszenie śmiertelności ze względów na powikłania sercowo-naczyniowe wśród chorych na RZS – posiada właściwości przeciwmiażdżycowe, czyli ułatwia odpływ cholesterolu z komórek piankowych blaszki miażdżycowej.

Sulfasalazyna to lek, który zalecany jest w terapii RZS kiedy występuje brak możliwości stosowania Metotreksatu.

Dieta przy reumatyzmie

Reumatyzmu nie da się całkowicie wyleczyć, jednak miedzy innymi dzięki stosowaniu odpowiedniej diety możemy złagodzić występujące objawy. Dieta w leczeniu chorób reumatycznych w głównej mierze opiera się na spożywaniu potraw niskokalorycznych, które nie zawierają substancji odpowiadających za produkcję kwasu moczowego. W zależności od stanu chorego dieta może obejmować jedynie wyeliminowanie produktów, które zawierają substancje podwyższające kwas moczowy lub też może mieć za zadanie dodatkowo zgubienie zbędnych kilogramów i tym samym zmniejszenie ciężaru obciążenia stanów. Dietę na reumatyzm zaleca zawsze lekarz – informuje pacjenta co może jeść, a czego nie powinien. Istnieje jednak kilka podstawowych zasad żywienia osób cierpiących na reumatyzm.

Standardowe diety zawierają dużo warzyw, owoców oraz nabiał. W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz ochrony stawów warto codziennie wypijać szklankę świeżo wyciśniętego soku z marchewki z dodatkiem odrobiny oliwy czy oleju lnianego. Zalecanymi warzywami są marchew, pietruszka, por, sałata, kapusta pekińska, seler, awokado, cytrusy, czarna porzeczka, jagody, borówki, warzywa strączkowe, dynia czy brokuły. Należy jeść warzywa surowe, skropione olejem rzepakowym czy cytryną. Lekarze zalecają zjadanie co najmniej 4-5 porcji (wielkości filiżanki) warzyw lub owoców.

W walce z objawami reumatyzmu istotnym jest także dostarczanie organizmowi kwasów omega 3, których bogatym źródłem są morskie ryby takie jak łosoś, makrela, tuńczyk, sardynki czy śledź. Spożywanie ryb zalecane jest 2-3 razy w tygodniu. Do przygotowywanych dań warto dodawać także kurkumę czy imbir czy estragon (który może nadać potrawom lekko słony smak zamiast soli) – przyprawy te wykazują działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Osoby cierpiące na choroby reumatyczne powinny minimalizować w swojej diecie takie produkty jak tłusty nabiał czyli mleka, żółte sery, sery topione i pleśniowe, śmietany. Warto także unikać oleju słonecznikowego i kukurydzianego – blokuje on korzystne działanie tłuszczu rybiego oraz nasila stany zapalne.

Niewskazanym jest pozywanie szpinaku, płatków owsianych czy żurawiny – mogą negatywnie wpływać na stawy i kości. Jadłospis dla osoby cierpiącej na reumatyzm powinien zawierać dużej ilości mięsa, zwłaszcza tłustego – jeżeli mięso, to najlepiej chude i gotowane.

W diecie reumatycznej warto także wyeliminować pieczywo pszenne, kaszę manną czy makaron – produkty te zawierają niepożądany gluten. Alkohole, mocna kawa czy herbata w znaczny sposób utrudniają przyswajanie wapnia, a więc osłabiają kości. Ważnym jest też wybieranie produktów jak najmniej przetworzonych. Z badań wynika, iż duża ilość konserwantów w pożywieniu może wpływać na nasilenie stanów zapalnych w organizmie.

Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts

Zobacz podobne artykuły:
Choroby przewlekłe – przegląd informacji
Reumatyzm objawy choroby
Reumatyzm – przyczyny
Leczenie reumatyzmu

Bibliografia:

Kwiatkowska B., Raciborski F., Maślińska M., Kłak A., Gryglewicz J., Samel – Kowalik P., Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych- ocena obecnej sytuacji i rekomendacje zmian, Instytut Reumatologii w Warszawie, Warszawa 2014.
https://spartanska.pl/wp-content/uploads/raport_wczesna_diagnostyka_ChR.pdf

Jedryka-Góral A., Łastowska E., Praca zawodowa a choroby reumatyczne, Bezpieczeństwo pracy 5/2003
http://archiwum.ciop.pl/6909

Jakimowicz – Klein B., Dieta antyreumatyczna, ASTRUM, Wrocław
http://www.koobe.pl/fragmenty/2849816/45296/dieta-antyreumatyczna-demo.pdf

Smoleńska Ż., Zdrojewski Z., Odmienności w przebiegu chorób reumatycznych u osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska, tom 18, nr 4, s. 169-175.

Tatara T., Snakowska P., Rola diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów – przegląd systematycznych badań, Medycyna Rodzinna 2015; 2 (18), s. 70-78.

Jasik A., Marcinowska – Suchowierska E., Bóle stawów u osób w wieku podeszłym, Postępny Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/09/pnm_2011_402_409.pdf

Blum S., Skuteczne leczenie Reumatyzmu. 3 naturalne kroki do zdrowych stawów polecone przez lekarza, Vital, Białystok 2019
https://wydawnictwovital.pl/wp-content/uploads/2018/01/Skuteczne-leczenie-reumatyzmu-_sklad_edited-2.pdf

http://wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2018/maj_2018.pdf

https://pamw.pl/en/node/574/pdf

https://dzienreumatyzmu.pl/dieta-na-reumatyzm/ stan na dzień 02.06.2019 r.