Artretyzm jest chorobą powstałą w następstwie odkładania się moczanu sodu w tkankach i narządach organizmu, zwłaszcza w stawach w których rozwija się stan zapalny. W przeszłości artretyzm określany był jako „choroba królów”, ponieważ występował głównie w wyższych klasach, gdzie codziennością był niski poziom aktywności fizycznej oraz nadmierne spożywanie posiłków i alkoholu. Współcześnie zachorowalność na artretyzm znacząco wzrasta w kraj rozwiniętych – szacuje się iż w Europie cierpi na nią około 1-2% populacji. Leczenie artretyzmu jest skomplikowanym problemem klinicznym, ważne jest aby w procesie leczenia wykorzystywano zarówno środki farmakologiczne jak i niefarmakologiczne.
Czym jest artretyzm?
Artretyzm jest dolegliwością znaną od wielu lat, pierwsza epidemia choroby wystąpiła już w okresie Cesarstwa Rzymskiego. Tak jak kiedyś i dzisiaj czynnikami go wywołującymi jest zbyt duża masa ciała oraz nadmierne spożywanie puryn i etanolu. Dlatego też nazywana jest „chorobą królów”. Artretyzm jest jedną z najczęściej występujących form zapalnych stawów i w zależności od umiejscowienia nosi nazwy:- staw palucha – podagra;
- staw kolanowy – gonagra;
- staw kciuka – chiagra;
- staw biodrowy – omagra;
- stawy kręgosłupa – rachidagra.
- ostre bóle stawów;
- obrzęki zajętych chorobowo stawów;
- zaczerwieniona oraz napięta skóra na zajętym chorobowo stawie;
- złuszczanie naskórka;
- gorączka, dreszcze;
- uczucie rozbicia, złe samopoczucie;
- problemy z zasypianiem, budzenie się w nocy z bólem stawów;
- pojawianie się guzków dnawych w stawach.
Rodzaje artretyzmu
Wyróżnia się dwie odmiany artretyzmu – pierwotną oraz wtórną. Pierwotna dna moczanowa jest spowodowana nadmiernym endogennym powstawaniem kwasu moczowego w organizmie, który nie jest w stanie go wydalić. Wtórna dna moczanowa dotyczy pacjentów u których pojawia się w skutek chorób, w przebiegu których następuje zwieszone wytwarzanie kwasu moczowego. Artretyzm jest chorobą na której rozwój ma wpływ wiele czynników:- płeć – choroba częściej dotyka mężczyzn, w głównej mierze dlatego, że stężenie kwasu moczowego w ich krwi jest większe;
- wiek – choroba najczęściej dotyka mężczyzn między 40 a 50 rokiem życia, zaś kobiet po okresie menopauzy;
- czynniki dziedziczne – wskazuje się, iż jeżeli artretyzm pojawił się wśród członków rodziny zwiększa się ryzyko zachorowania;
- dieta – bogata w puryny;
- alkohol – spożywany w nadmiernych ilościach jest jednym z głównych czynników sprzyjających rozwojowi choroby;
- leki – stosowanie np. aspiryna, leki moczopędne, cytostatyki zaburzają metabolizm kwasu moczowego w organizmie;
- choroby współistniejące – cukrzyca, choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia.
Niefarmakologiczne sposoby leczenia artretyzmu
Leczenie artretyzmu jest skomplikowanym problemem klinicznym, ważne jest aby w procesie leczenia wykorzystywano zarówno środki farmakologiczne jak i niefarmakologiczne. W przypadku stosowania leczenia niefarmakologicznego ważnych jest kilka elementów.
- Edukacja pacjenta i zmiana stylu życia – w profilaktyce i leczeniu dny moczanowej ważne jest zmiana stylu życia, czyli ograniczenie alkoholu, tytoniu oraz aktywność fizyczna. Pacjenci powinni być świadomi czynników ryzyka i wiedzieć na co powinni zwracać uwagę w codziennym życiu.
- Redukcja masy ciała – z badań wynika, że duża liczba pacjentów chorujących na podagrę jest otyła i cierpi na zespół metaboliczny. W przypadku takich osób ważne jest aby zredukować masę ciała – pomocne jest uwzględnienie w diecie deficytu energetycznego. Ważnym jest aby redukcja następowała w sposób zdrowy i zrównoważony. Zbyt gwałtowny spadek masy ciała może doprowadzić do kwasicy ketonowej, która odpowiedzialna jest za ostry napad dny.
- Właściwa dieta – w przypadku pacjentów cierpiących na dnę moczanową eliminuje się produkty, które są bogate w związki purynowe. Dieta chorych na artretyzm powinna być zbilansowana oraz dostarczać organizmowi odpowiednią podaż tłuszczów, białek, węglowodanów, witamin czy składników mineralnych. Ważnym jest, aby białko, składniki mineralne oraz witaminy pokrywały zapotrzebowanie organizmu, z uwzględnieniem indywidualnych parametrów takich jak wiek, płeć czy stan fizjologiczny. Należy także pamiętać o modyfikacji podaży tłuszczy ponieważ utrudniają one wydalanie kwasu moczowego. Dietetycy zalecają, aby stosować dietę o ograniczonym udziale tłuszczu na rzecz zwiększonej podaży węglowodanów. Warto także dbać o to, aby w ciągu dnia spożywać 4-5 posiłków z zachowaniem równych odstępu czasu nie przekraczając 3 godzin przerwy. Pacjenci którzy oprócz artretyzmu ciepią także z powodu kamicy nerkowej powinni dbać aby przyjmować minimum 3 litry płynów, z czego około 1 litra powinno być spożyte przed snem i w nocy, aby rozcieńczyć kwas moczowy w organizmie.
Dieta przy artretyźmie
Zakazanymi produktami są:- warzywa strączkowe;
- szpinak;
- grzyby;
- wyciągi z kości;
- dziczyzna;
- podroby;
- niektóre ryby morskie takie jak sardynki, szproty, śledzie;
- kawa,
- herbata;
- kakao.
- alkohol;
- ostre przyprawy;
- tłuste potrawy;
- konserwy;
- wędliny,
- rabarbar;
- napoje słodzone fruktozą.
- przetwory mleczne i chude mleko;
- jaja;
- sery;
- masło i śmietany (ale w ograniczonej ilości);
- przetwory i owoce;
- warzywa;
- produkty zbożowe;
- ryż;
- miód;
- cukier;
- napoje: woda z cytryną, kawy zbożowe, herbaty owocowe i ziołowe, koktajle owocowe.
Farmakologiczne sposoby leczenia artretyzmu
Leczenie dny moczanowej dzieli się na leczenie ostrego napadu artretyzmu, którego celem jest zminimalizowanie dolegliwości oraz leczenie przewlekłe, które ma za zadanie zapobiegnięcie następnym napadom, a co za tym idzie trwałym destrukcjom stawów. Zasadniczym celem farmakoterapii jest szybkie złagodzenie dolegliwości bólowych oraz zahamowanie stanu zapalnego. Długoterminowym celem farmakologicznego leczenia artretyzmu jest zapobiegnięcie kolejnym atakom, zmniejszenie poziomu moczanu w organizmie oraz eliminacja guzów dnawych. Zaleca się aby terapię przeciwzapalną rozpocząć możliwie jak najszybciej – najlepiej w ciągu pierwszych 24 godzin od wystąpienia objawów. Efekty w postaci zmniejszenia objawów pojawiają się przeważnie w ciągu pierwszej doby leczenia.
W przebiegu leczenia artretyzmu stosuje się następujące grupy leków:
- Leki, które mają za zadanie przerwanie napadów – najczęściej stosowanymi są: kolchicyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ, zaś w ostrych napadach glikokortykosteroidy. Niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. NLPZ najczęściej stosowane są we wczesnym etapie choroby.
- Leki, które mają za zadanie hamować powstawanie kwasu moczowego – zalicza się do nich febuksostat i allopurinol. Febuksostat jest jednym z nowych leków, który hamuje oksydazę ksantynową czym jednocześnie hamują powstawanie kwasu moczowego w organizmie. W przypadku allopurinolu mechanizm jego działania polega na blokowaniu oksydazy ksantynowej, czyli enzymu, który odpowiada za utlenianie ksantyny i hipoksantyny do kwasu moczowego.
- Leki, które mają za zadanie zwiększenie eliminację kwasu moczowego z moczem – najczęściej stosuje się benzbromaron, probenecid, sulfinpirazon, losartan, cytrynuany np. sodu, potasu. Głównym celem tych leków zwiększenie wydalania kwasu moczowego oraz zapobieganie napadom dny moczanowej.
Preparaty, które współcześnie najczęściej są stosowane w leczeniu napadu dny moczanowej, to:
- Glikokortykosteroidy – nie zalecany u pacjentów z infekcją, nieprawidłowo kontrolowaną cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym oraz owrzodzeniem skórnym, może powodować nadprodukcje kwasu żołądkowego, nadciśnienie lub niedociśnienie.
- Kolchicyna – nie zalecana u pacjentów z niewydolnością nerek lub wątroby, oraz przy stosowaniu inhibitorów CYO3A4 (np. statyn), może powodować dolegliwości żołądkowo – jelitowe takie jak kurczowy ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka.
- Kanakinumab – przeciwciało monoklonalne przeciw IL-1β – lek podawany podskórnie, nie zalecany przy czynnych infekcjach, może powodować miejscowe odczyny skórne w miejscu wstrzyknięcia oraz infekcje np. dróg moczowych czy oddechowych.
- Niesterydowe leki przeciwzapalne (klasyczne lub inhibitory COX-2) – lek podawany doustnie, niezalecany u pacjentów z niewydolnością nerek.
Współcześnie ocenia się, że pomimo zrozumienia mechanizmów powstania i rozwoju choroby, a także dostępu do coraz większej gamy leków artretyzm nie jest właściwie leczony. Związane jest to problemem diagnostycznym jakim jest konieczność analizy płynu stawowego, nie zaś ocena stężenia kwasu moczowego w surowicy. Często w leczeniu napadów dny moczanowej nie stosuje się odpowiednich dawek leków. Istotnym jest także fakt, że nie jest prowadzona profilaktyka, nie prowadzi się strategii leczenia oraz są znaczące braki we właściwym informowaniu i edukacji pacjentów. Artretyzm jest chorobą przewlekłą, której leczenie trwa całe życie.
Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts
Zobacz podobne artykuły:
Artretyzm – miniprzewodnik
Artretyzm – przyczyny występowania choroby
Artretyzm – objawy
Bibliografia
Szczęch K., Narkiewicz R., Hiperurykemia i dna moczanowa, Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 3, s. 167-168.
Pustkowski Marcin, Dna Moczanowa, http://www.convatec.com.pl/download/dna_moszanowa.pdf
Majdan Maria, Borys Olga, Dna i schorzenia towarzyszące podwyższeniu stężenia kwasu moczowego, Rocznik Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2010, 56, SUPPL. 1, 34-39
Kądziela Małgorzata, Klonowska Iga, Zaawansowana dna moczanowa – opis przypadku, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, Rzeszów 2014, 2, 190-199. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-f7706f7b-a8a6-4e41-aafc-542479dc940e
Krajewska Natalia, Dna moczanowa – patogeneza, diagnostyka i farmakologia, http://www.kwadryga.pl/upload/Dokumenty/Artykuly_naukowe/2015_11_naukowy.pdf
Zostaw komentarz