Alzheimer objawia się m.in. kłopotami z koncentracją i zaburzeniami pamięci. Jest to najczęściej występujący zespół otępienny – stanowi przyczynę ponad 50% wszystkich przypadków. Istnieją dwie postaci tego schorzenia: rodzinna i sporadyczna. Dziedziczenie Alzheimera dotyczy postaci rodzinnej i dotyka jedynie 10-15% chorych. Pozostałe przypadki nie są uwarunkowanie genetycznie.
Czynniki ryzyka dla choroby Alzheimera
Eksperci uważają, że – z wyjątkiem przypadków Alzheimera spowodowanych nieprawidłowościami genetycznymi – choroba Alzheimera, podobnie jak inne powszechne choroby przewlekłe, rozwija się w wyniku wielu czynników, a nie jednej przyczyny.
Najczęściej występującymi czynnikami ryzyka późnego rozwoju choroby są wiek, historia rodzinna i uwarunkowania genetyczne.
Wiek wymienia się najczęściej jako czynnik zwiększający ryzyko zachorowania na Alzheimera. Zdecydowana większość osób z demencją Alzheimera ma 65 lat lub więcej. Odsetek osób cierpiących na Alzheimera dramatycznie wzrasta wraz z wiekiem: choroba dotyka 3% osób w wieku 65-74 lat, 17% osób w wieku 75-84 lata i 32% osób w wieku 85 lat lub starszych.
Ważne jest, aby pamiętać, że choroba Alzheimera nie jest normalną częścią procesu starzenia się, a sam starszy wiek nie decyduje o tym, że ktoś na Alzheimera zachoruje.
Choroba w rodzinie
Ryzyko zachorowania na Alzheimera nie jest ściśle związane z wcześniejszą obecnością choroby w rodzinie, jednak osoby, które mają rodzica, brata lub siostrę z chorobą Alzheimera są bardziej podatne na rozwój choroby. Według statystyk ludzie, którzy mają rodziców chorych na alzheimera są 4 do 10 razy bardziej narażeni na zachorowanie, niż osoby bez historii tej choroby w rodzinie. Ci, którzy mają więcej niż jednego krewnego pierwszego stopnia z chorobą Alzheimera, są jeszcze bardziej zagrożeni.
Kiedy choroba występuje w rodzinie zwiększyć lub zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby mogą czynniki środowiskowe i styl życia (na przykład dostęp do zdrowej żywności i poziom aktywności fizycznej).
Geny zwiększonego ryzyka
Dziedziczenie choroby Alzheimera jest spowodowane obecnością 3 genów. Najczęściej choroba przechodzi z matki na dzieci. Nie ma dowodów na dziedziczenie jej po babci czy dziadku.
Dziedziczna postać Alzheimera zwykle rozwija się szybciej, a jej przebieg jest ostrzejszy niż w przypadku postaci sporadycznej. Za dziedziczenie choroby Alzheimera odpowiadają 3 rodzaje mutacji: PSEN 1, PSEN 2 i APP. Są one przekazywane w sposób autosomalnie dominujący. Oznacza to, że wystarczy, aby jeden z rodziców miał gen wywołujący chorobę.
Mutacje powodują, że w mózgu odkładają się nadmierne ilości form białek: fibrylarny amyloid-beta (A-beta) oraz hiperfosforylowane białko Tau, które zaburzają funkcjonowanie komórek mózgowych. Geny PSEN 1 i PSEN 2 przyczyniają się do powstawania białek, z których składa się enzym y-sekretazy. To właśnie on bierze udział w produkcji nieprawidłowego białka amyloidowego, tzw. blaszki amyloidowej lub starczej. Jest ona przyczyną zmian w mózgu pacjentów z Alzheimerem. Trzeci gen, prekursor amyloidu APP, wyposaża w informację genetyczną białko, z którego powstaje amyloid.
Każda z mutacji wywołuje wczesne objawy choroby Alzheimera, pojawiające się między 30. a 50. rokiem życia. Większość przypadków jest wywołana mutacją w obrębie genu PSEN 1.
Gen dla apoliproteiny E (APOE)
Jeśli w rodzinie więcej niż jedna osoba cierpiała na opisywaną postać otępienia z początkiem w wieku starszym, mógł ją wywołać gen dla apoliproteiny E (APOE). Jest to białko odpowiedzialne za transport cholesterolu do krwioobiegu.
Rodzaje genu
Wyróżnia się kilka rodzajów apoE – E2, E3 lub E4. Wszyscy dziedziczą jedną z trzech izoform genu – od każdego z rodziców. Izoforma E3 jest najbardziej rozpowszechniona, a od 50 do 90 procent osób ma jedną lub dwie kopie. Izoforma E4 jest następną najczęściej występujących – 5 do 35 procent ma jedną lub dwie kopie, a forma E2 jest najmniej powszechna – 1 procent do 5 procent ludzi ma jedną lub dwie kopie. Posiadanie izoformy E4 zwiększa ryzyko rozwoju choroby Alzheimera w porównaniu z postacią E3, natomiast postać apoE2 chroni przed zapadnięciem na tę chorobę. Opóźnia też ewentualne zachorowanie.
Postać E4
Ci, którzy dziedziczą jedną kopię postaci E4, mają trzy razy większe ryzyko zachorowania na Alzheimera w porównaniu z osobami z formularzem E3, natomiast ci, którzy dziedziczą dwie kopie formularza E4, mają od ośmio- do dwunastokrotnego ryzyka. Ponadto osoby z postacią E4 są bardziej podatne na rozwój choroby Alzheimera w młodszym wieku niż te z formą E2 lub E3 genu APOE. Metaanaliza zawierająca 20 opublikowanych artykułów opisujących częstotliwość postaci E4 wśród mieszkańców USA, u których zdiagnozowano chorobę Alzheimera, dowiodła, że 56% ma jedną kopię genu APOE-E4, a 11% ma dwie kopie genu APOE-E4. Inne badanie wykazało, że wśród 1770 zdiagnozowanych osób z 26 ośrodków choroby Alzheimera 65 procent miało co najmniej jedną kopię genu APO-E4.
Odmiana wczesna i późna schorzenia
Zależnie od tego czy pierwsze objawy pojawiły się przed czy po ukończeniu 65. roku życia, wyróżnia się dwie formy schorzenia: wczesną EOAD i późnią LOAD. EOAD występuje rzadko, jedynie u 1-2% chorych. Charakterystyczne objawy dla tej postaci choroby to upośledzona zdolność interpretacji wrażeń sensorycznych, osłabiona zręczność, zaburzenia pamięci i zwyrodnienia w okolicy płatów ciemieniowych oraz czołowych. Z kolei w LOAD pojawiają się głównie zaburzenia pamięci. Zdolność do interpretowania odczuć sensorycznych i zręczność są mniej upośledzone niż w postaci EOAD.
Alzheimera dziedziczymy po matce?
Jak wynika z badań przeprowadzonych w USA i opublikowanych w magazynie „Neurology” ryzyko odziedziczenia choroby Alzheimera po matce jest o wiele większe niż po ojcu. Nie zostało udowodnione dziedziczenie po babci ani po dziadku. Prawdopodobieństwo rozwoju schorzenia w rodzinie, w której ktoś jest już chory na Alzheimera jest 4-10 razy większe niż w tej bez historii chorobowej u krewnych.
Projekt opisany w „Neurology” miał za zadanie monitoring 53 osób z rodzin, w których jeden z rodziców cierpiał na chorobę Alzheimera. Obserwacja trwała przez 2 lata. Kiedy rozpoczęto badanie wszyscy uczestnicy byli zdrowi: 11 z nich miało chorą matkę, a 10 chorego ojca. Pozostałe 32 badane osoby nie miały w rodzinie nikogo, kto chorowałby na na Alzheimera.
Przez czas trwania projektu (2 lata) osoby biorące w nim udział były badane pod kątem funkcji poznawczych poprzez obrazowanie mózgu oraz różnego rodzaju testy poznawcze. Okazało się, że istota szara w mózgu u uczestników, którzy mieli chore matki, obkurczyła się dwukrotnie więcej niż u tych, których ojcowie cierpieli na Alzheimera. U córek i synów chorych kobiet mózg szybciej zmniejszał też swoją objętość. Zarówno zmiany w ilości istoty szarej jak i w objętości mózgu są pierwszymi objawami rozwoju demencji związanej z Alzheimerem.
Opieka nad osobami chorymi na Alzheimera
|
Zobacz podobne artykuły:
Alzheimer – przyczyny choroby
Alzheimer – objawy i stadia choroby
Alzheimer – etapy choroby
Alzheimer – leczenie i opieka
Choroba Alzheimera – test
Choroba Alzheimera – gdzie szukać pomocy?
Bliski ma Alzheimera – jak się przygotować na przyszłość?
Opieka nad chorym na Alzheimera – komunikacja i aktywności
Komentarze zostały wyłączone.