U osób starszych pojawiają się problemy związane nie tylko z pogorszeniem sprawności fizycznej, ale również z pogorszeniem sprawności psychicznej. W tym drugim przypadku, częstymi objawami są zaburzenia zachowania, które mogą być przyczyną cierpienia zarówno dla seniora jak i jego najbliższych oraz stają się jednym z głównych powodów trudności w sprawowaniu opieki. Istnieje wiele różnych przyczyn, wywołujących zaburzenia zachowania, przy czym najczęściej są to zespoły otępienne, do których należy m. in. choroba Alzheimera.
Osoba z chorobą Alzheimera na samym początku choroby nie wymaga na ogół całodobowego wsparcia i pomocy, ale należy zadbać o jej odpowiednią aktywizację, co może pomóc złagodzić przebieg choroby. Wraz z postępem choroby otępiennej opieka nad osobą chorą staje się coraz bardziej angażująca. Warto skorzystać ze wsparcia osób doświadczonych w opiece nad osobami z tego typu schorzeniami lub samemu zapewnić choremu maksymalną opiekę i bezpieczeństwo – w tym celu należy zadbać o jego otoczenie (np. zabezpieczenie drzwi balkonowych, kuchenki gazowej, usunięcie z domu ostrych narzędzi) oraz o spożywanie posiłków, o czym sami pacjenci mogą zapominać.
W przypadku pierwszych niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem, który postawi diagnozę zaburzenia. Należy przy tym pamiętać, że zespoły otępienne mają różny przebieg, związany także z utratą pamięci. Aby pomóc choremu w codziennym funkcjonowaniu należy zorganizować tak jego otoczenie, aby był bezpieczny i jednocześnie czuł się komfortowo.
Zespoły otępienne
Otępienia to choroby mózgu, które obok zaburzeń sprawności poznawczej, manifestują się zaburzeniami emocji i zachowania. Do tej grupy schorzeń należy m.in. choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy’ego. Otępienie na ogół jest nieuleczalnym schorzeniem o przewlekłym, postępującym przebiegu i bardzo różnorodnym obrazie klinicznym. Proces chorobowy nie tylko wywołuje upośledzenie sprawności poznawczej, ale zaburza również regulację emocji i zachowania.Alzheimer: leczenie i opieka w pierwszym stadium choroby
W pierwszym stadium choroby, kiedy objawy są łagodnie nasilone, pojawiają się, a następnie stopniowo się nasilają zaburzenia pamięci: coraz częściej chory może potrzebować notatek i „przypominaczy”, sporadycznie może zapominać nazwiska znajomych, terminy spotkań, mylić miejsca, zaczynają pojawiać się (ale rzadziej niż raz w miesiącu) “zagrażające “ zachowania (np. zapomina wyłączyć gaz, przypala garnki). Chory może łatwiej niż dawniej reagować rozdrażnieniem, niepokojem, czy apatią.
Pomóc choremu mogą: zegar z dużą tarczą i cyframi, duży kalendarz powieszony na ścianie, ale udogodnienia należy dopasować do problemów.
Diagnoza i wsparcie opiekuńcze w chorobie Alzheimera
Tego typu objawy powinny być sygnałem do skierowania na badanie lekarskie, przeprowadzenia diagnostyki i zastosowania odpowiedniego leczenia. Na tym etapie choroby możemy pomóc seniorowi zachęcając go do korzystania z “zewnętrznej pamięci” w postaci kartek, notatek.
Jednak przede wszystkim chory potrzebuje pomocy i wsparcia życzliwego głównego opiekuna, czuwającego nad jego codziennymi aktywnościami, posiłkami i leczeniem, który jednak nie ingeruje nadmiernie w sfery, w których osoba chora może radzić sobie samodzielnie lub z niewielką pomocą.
Opieka bez szkody dla chorego
Zarówno brak niezbędnej opieki jak i nadmierne wyręczanie chorego jest dla chorego szkodliwe. Niedostatek opieki może narazić seniora na niebezpieczeństwo np. upadku , niedożywienia, odwodnienia, trudności w załatwianiu spraw urzędowych, zażenowanie w sytuacjach społecznych np. z powodu mylenia nazwisk bliskich znajomych. Natomiast nadmiar kontroli i pomocy ze strony nadmiernie troskliwego otoczenia prowadzi do szybszego postępu choroby u seniora z powodu braku treningu umiejętności, które pozostały zachowane i powinny być przez seniora, jak najdłużej wykorzystywane.
Ponadto obserwacja utraty własnej samodzielności i niezależności dla wielu osób prowadzi do poczucia beznadziejności, przygnębienia i lęku. Wiele spośród osób w podeszłym wieku chce walczyć o swoją niezależność i mieć sprzymierzeńca w tej walce w opiekunie, który ułatwi to, nad czym trudno już jest zapanować, ale nie wkroczy w obszar prywatności, jeśli nie jest to uzgodnione lub podyktowane względami bezpieczeństwa. Nadmierna kontrola ze strony opiekunów może bowiem doprowadzić do powstania niechcianych i niepożądanych konfliktów pomiędzy seniorem a otoczeniem.
Intensyfikacja opieki
W kolejnym etapie choroby objawy nasilają się. Mówimy o otępieniu umiarkowanego stopnia. Chory wymaga już intensywniejszej opieki. Senior na tym etapie rozwoju zmian chorobowych nie jest w stanie mieszkać samodzielnie. Może mieć poważne trudności z zaplanowaniem bardziej złożonych czynności jak np. przygotowaniem posiłku, często brakuje mu słów, miewa trudności z orientacją, zwłaszcza poza domem, myli bliskie mu osoby, trudność sprawia mu samodzielne ubieranie się, może zaniedbywać się higienicznie, mogą pojawić się u niego na tym etapie choroby urojenia i omamy.
Opieka nad chorym: rola opiekuna i terapii
Rolą opiekuna obok zadbania o bezpieczeństwo, posiłki, higienę, opiekę lekarską itp. jest ułożenie stałego rytmu dnia, również rytmu snu o stałych godzinach, w stałym otoczeniu, bez nadmiaru bodźców, z uwzględnieniem potrzeb i upodobań chorego, towarzyszenie mu i przypominanie gdzie jest i kim są osoby, z którymi rozmawia, kiedy jest zdezorientowany.Terapia zajęciowa
Inną ważną i skuteczną formą pomocy seniorowi, wobec jego rosnących trudności z planowaniem celowej aktywności stanowić mogą różne formy terapii zajęciowej, w której pod okiem terapeuty pacjent “trenuje” aktywności, które sprawiały mu przyjemność w przeszłości i które dobrze zna jak np. taniec, gimnastyka, pielęgnowanie kwiatów, przeglądanie zdjęć, wspólne przyrządzanie prostych potraw.Zaburzenia emocjonalne – co robić?
Większa chwiejność emocjonalna, występująca często u chorych, może niekiedy prowadzić do wybuchów złości, co wymaga od nas – opiekunów i profesjonalistów większej wyrozumiałości. Chory z powodu utrudnionego przetwarzania informacji ma trudności z adekwatną oceną sytuacji z jednej strony, a z drugiej z regulacją swoich emocji, co niekiedy wymaga zastosowania farmakoterapii.Opieka w głębokim stadium choroby Alzheimera
W głębokim stadium otępienia chory wymaga intensywnej opieki i pielęgnacji. Coraz trudniejsza staje się komunikacja słowna, w większym stopniu porozumiewamy się z seniorem za pomocą dotyku. Przytulenie, czy pogłaskanie przez bliską osobę, może działać uspokajająco, podobnie jak ciepły, spokojny ton głosu i sama obecność serdecznie nastawionej osoby. Postępująca dysregulacja emocjonalna i poznawcza prowadzi często do stanów niepokoju, pobudzenia, czasem agresji.
Stany pobudzenia nasilają się zazwyczaj w godzinach wieczorno-nocnych. Pomocne może być pozostawienie oświetlenia w pokoju, w którym przebywa chory, co ułatwia mu zorientowanie się gdzie się znajduje. Obecność drugiego człowieka, zachowującego spokój i życzliwość w stosunku do chorego przywraca często poczucie bezpieczeństwa i przynosi uspokojenie.
Wsparcie psychiatryczne i bezpieczeństwo
Niekiedy bywa jednak konieczne zastosowanie w takich sytuacjach leków po konsultacji z psychiatrą. W przypadkach ekstremalnych, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi jeszcze skutku, a chory jest pobudzony i stwarza zagrożenie dla siebie lub otoczenia, może zostać przewieziony do szpitala lub czasowo unieruchomiony.
Zasady tak wyjątkowego postępowania są szczegółowo uregulowane prawnie. W żadnym wypadku unieruchomienie nie może zostać zastosowane w celu ułatwienia pracy personelu, a jedynie w celu zabezpieczenia życia i zdrowia chorego lub innych osób w otoczeniu, jeśli sytuacja tego bezwzględnie wymaga. W tym stanie chory wymaga szczególnej obserwacji i opieki. Po opanowaniu stanu pobudzenia za pomocą leków, chory zostaje niezwłocznie zwolniony z unieruchomienia.
W bardzo zaawansowanym etapie zmian otępiennych chory wymaga pełnej pielęgnacji, może stracić zdolność samodzielnego poruszania się, może być bardziej podatny na infekcje. Do końca swojego życia senior potrzebuje oprócz fachowej opieki, życzliwości, ciepła i kontaktu z drugim człowiekiem.
Poradnik dla opiekunów osób chorych na alzheimera
Źródła
- Molekularne mechanizmy choroby Alzheimera , Magdalena Bartoszewska, http://pbkom.eu/sites/default/files/artykulydo2012/35
- Perspektywy terapii choroby Alzheimera, , Jerzy Vetulani, http://fozp.org.pl/pdf/1_4/01_pgp_1_4_artykul_vetulan.pdf
- Choroba Alzheimera jako przykład schorzenia neurodegeneracyjnego, , Agnieszka Zabłocka, www.phmd.pl/api/files/view/1990.pdf
- Standardy leczenia otępień, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/
- Perspektywy leczenia choroby Alzheimera, Wojciech Rachel, http://www.fozp.org.pl/pdf
Bardzo dobry opis choroby i wskazówki jak postępować w przypadku wykrycia choroby
Opiekuje się p.chorą na Alzheimera nie wiem jak postępować jest u siebie w domu a cały czas wybiera się do domu jestem bezradna nikt nie może jej przetłumaczyć że jest u siebie pokazuję jej znajome miejsca i nic to nie pomaga proszę o radę pozdrawiam
Szanowna Pani, zdajemy sobie sprawę, że obcowanie z osobą chorą na Alzheimera, zwłaszcza w zaawansowanym stadium, jest bardzo trudne. Zachęcamy do przyjścia na bezpłatne spotkanie grupy wsparcia dla rodzin i opiekunów takich osób. Zajęcia są prowadzone przez naszego doświadczonego psychologa, który na pewno będzie mógł Pani doradzić jak postępować. Aby zapisać się na spotkanie, proszę o kontakt z naszą infolinią pod nr tel. 22 88 777 00 od poniedziałku do piątku w godz. 8-16. Serdecznie pozdrawiamy