Leki w chorobie Alzheimera

Leki stosowane w chorobie Alzheimera pomagają opóźnić rozwój choroby

Szacuje się, iż około 15% populacji osób powyżej 65. roku życia, zamieszkałych w krajach rozwiniętych, cierpi z powodu choroby Alzheimera. Uważa się, iż jest ona jedną z głównym przyczyn otępienia występującego u osób starszych. Charakteryzuje się zaburzeniami pamięci oraz wynikającymi z nich ograniczeniami w codziennym funkcjonowaniu. Choroba ta – bez wątpienia stanowi – jeden z podstawowych problemów zdrowotnych na całym świecie. Jak wygląda leczenie choroby? Jakie leki są stosowane u pacjentów z chorobą Alzheimera?

Czym jest choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera jest złożonym, wieloczynnikowym schorzeniem, a także międzynarodowym wyzwaniem medycznym. Bez wątpienia stanowi coraz większy problem zdrowotny – tak pod względem medycznym, społecznym i ekonomicznym dla wszystkich społeczeństw, bez względu na stopień ich rozwoju. W przebiegu choroby Alzheimera odchodzi do neurodegradacji, czyli etapowego zwyrodnienia oraz obumierania neuronów. W procesie tym powstają patologiczne formy białek, które odpowiadają za uszkodzenia szlaków przekazywania sygnałów w mózgu. Początkowo zmiany zachodzą w obrębie kory mózgowej, następnie rozwijają się w hipokampie, ciele migdałowatym, wzgórzu, przodomózgowiu oraz jądrze pnia mózgu. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby Alzheimera bez wątpienia są zaburzenia pamięci – utarta zdolności do pozyskiwania nowych oraz odtwarzania przyswojonych już wcześniej informacji. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się między innymi:
  • afazja – zaburzenia mowy, trudności w doborze odpowiednich słów;
  • apraksja – zaburzenia ruchowe, trudności w posługiwaniu się sztućcami, zapięciu guzików, pisaniu (trzymaniu długopisu);
  • agnozja – zaburzenia wzroku i słuchu.
Współcześnie polskie realia powszechnej opieki zdrowotnej nie są przygotowane do wczesnego zdiagnozowania choroby Alzheimera. Związane jest to z brakiem badań przesiewowych w populacji seniorów czy brakiem możliwości przeprowadzenia szybkiej diagnostyki, która umożliwiłaby sprawdzenie jaki rodzaj otępienia dotyczy danego pacjenta. Ma to zasadnicze znaczenie w procesie wprowadzenia prawidłowego leczenia i doboru leków.

Najczęściej stosowane leki w chorobie Alzheimera

Leczenie preparatami, które oddziaływają na ośrodkowy układ nerwowy zawsze powinno odbywać się w sposób ostrożny oraz powinno być prowadzone jedynie przez doświadczonego specjalistę z zakresu neurologii, psychiatrii czy geriatrii. Należy pamiętać, że u chorych wymagających stałej pielęgnacji rolą opiekuna jest także podawanie leków. Choroba Alzheimera charakteryzuje się pogłębiającymi się zaburzeniami pamięci i ograniczeniami radzenia sobie w codziennym życiu. Jest neurodegeneracyjną, nieuleczalną chorobą mózgu, której przyczyna, według najpopularniejszej teorii, polega na patologicznym odkładaniu się w tkance mózgowej złogów w ß-amyloidu w postaci płytek starczych oraz nadmiernie fosforyzowanego białka tau jako splątków neurofibrylarnych. Współcześnie leczenie choroby Alzheimera odnosi się jedynie do łagodzenia jej objawów. Działanie leków sprowadza się do ograniczenia występowania zaburzeń w zakresie funkcji poznawczych czy psychicznych. Zasadniczym celem leczenia jest spowolnienie rozwoju choroby, ograniczenie jej objawów oraz ogólna poprawa stanu zdrowia chorego. Należy pamiętać, iż choroby tej nie da się wyleczyć, lecz jedynie częściowo ustabilizować stan zdrowia i poprawić jakość życia chorego. Aktualnie w leczeniu stosuje się jedynie kilka substancji i są to najczęściej: mementyna, rywastygmina i donepezyl. Substacje stosowane w leczeniu Alzheimera: Memantyna stosowana jest między innymi w leku AuroMemo czy Memantine. Leki ten zaliczane jest do grupy leków określanych antagonistami receptorów NMDA. Zaburzenia pamięci w przebiegu choroby Alzheimera spowodowane są występowaniem zaburzeń przekazywania impulsów nerwowych. W mózgu występują tzw. receptory NMDA, które odgrywają istotną rolę w procesie uczenia się oraz zapamiętywania. Mementyna wpływa na receptory NMSA, dzięki czemu przekazywanie impulsów nerwowych przebiega sprawniej. Leki z tej grupy stosowane są w demencji o stopniu średnio ciężkim oraz ciężkim w przebiegu choroby Alzheimera. Rywastygmina należy do grupy substancji określanych inhibitorami cholinesterazy. Działanie tej substancji polega przede wszystkim na blokowaniu enzymów, które powodują rozpad acetylocholiny, która jest neuroprzekaźnikiem (umożliwia komunikowanie się pomiędzy komórkami nerwowymi). Dzięki temu następuje zwiększenie stężenia acetylocholiny w mózgu, co łagodzi objawy choroby. Lekiem, którego substancją czynną jest rywastygmina jest np. Aldemyl czy Nimvastid. Leki te stosowane są przede wszystkim u dorosłych pacjentów z łagodnym oraz umiarkowanym otępieniem typu alzheimerowskiego. Donepezyl (donepezil) stosowany jest między innymi w leku Altzer, Alzepeziol, których działanie polega na zwiększeniu stężenia acetylocholiny (neuroprzekaźnika) poprzez spowolnienie jej rozkładu. Lek stosuje się przede wszystkim w leczeniu objawów otępienia u pacjentów z łagodną bądź umiarkowanie ciężką postacią choroby Alzheimera. Za skuteczną terapię omówionymi lekami uznaje się utrzymanie sprawności umysłowej pacjenta przez okres około jednego roku. Leki powodują spowolnienie postępu choroby, może przez co pacjent dłużej pozostaje samodzielny. Choroba Alzheimera jest jednak schorzeniem nieuleczalnym i stosowane leki nie są w stanie powstrzymać postępu utraty komórek nerwowych, dlatego też mimo farmakologii dolegliwości związane z tą chorobą, w tym zaburzenia poznawcze, będą się stopniowo nasilać. Warto pamiętać, że o chorobie, jak i o wprowadzeniu danego leczenia powinna być poinformowana cała rodzina chorego. W przypadku braku zadawalających efektów konieczne jest wprowadzenie zmian, a tutaj ogromna rolę spełnia współpraca z opiekunami.

Leki nasenne stosowane w chorobie Alzheimera

Osoby cierpiące na chorobę Alzheimera często zmagają się z zaburzeniami snu, występują częste przebudzenia, nocne wędrówki, zmniejszona ilość snu w nocy, a także nadmierna senność w ciągu dnia. W takich przypadkach w pierwszej kolejności należy wdrożyć niefarmakologiczne metody działania:
  • wyeliminowanie drzemek w ciągu dnia;
  • unikanie przebywania chorego w sypialni w ciągu dnia;
  • aktywizacja psychofizyczna chorego w ciągu dnia;
  • przestrzeganie stałych godzin kładzenia się spać oraz wstawania;
  • zapewnienie komfortowych warunków do spania (eliminacja czynników mogących wybudzać chorego);
  • unikanie podawania wieczorem leków, których działanie może spowodować nocne wybudzanie (takimi lekami są między innymi diuretyki).
W terapii zaburzeń snu osób chorujących na Alzheimera najczęstszym wybieranym lekiem jest melatonina – ma za zadanie „normalizację rytmu okołodobowego, nie zaś „uśpienie pacjenta”. Nie powoduje senności dziennej, nie uzależnia, nie jest lekiem nasennym. W leczeniu zaburzeń snu zastosowanie mają także benzodiazepiny, które mają silne działanie spedycyjne oraz nasenne, jednak ze względu na szereg poważnych działań niepożądanych leki z tej grupy nie są powszechne wśród pacjentów w podeszłym wieku. W grupie osób opornych na leczenie bezsenności zastosowanie mają także neuroleptyki. Jednak podobnie jak benzodiazepiny ze względu na działania niepożądane są organiczne w populacji osób starszych.

Leki łagodzące zaburzenia zachowania stosowane w chorobie Alzheimera

Choroba Alzheimera oprócz typowych problemów z pamięcią powiązana jest z szeregiem innych zaburzeń zachowań takich jak: apatia, niepokój, depresja, agresja, halucynacje czy przekonania odbiegające od rzeczywistości. Analogicznie jak w przypadku zaburzeń sennych w pierwszej kolejności należy wdrożyć rozwiązania niefarmakologiczne – pomocnym może okazać się zmiana rytmu dnia, wdrożenie aktywności, terapia zajęciowa czy rehabilitacja ruchowa. Jeżeli to nie przynosi oczekiwanych rezultatów należy rozpocząć leczenie farmakologiczne. W leczeniu depresji oraz towarzyszących jej objawów takich jak rozdrażnienie czy niepokój stosuje się najczęściej selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny np. sertralina. U pacjentów, u których występują zachowania agresywne czy też pobudzenie najczęściej stosuje się leki przeciwpsychotyczne jak np. risperidon. Stany lękowe oraz zaburzenia snu leczone są najczęściej przy pomocy leków przeciwdepresyjnych oraz nasennych. Neuroleptyki (leki przeciw psychotyczne) wykazują dużą skuteczność w leczeniu agresji, niepokoju czy halucynacji. Jednak u osób w podeszłym wieku przy ich stosowaniu znacząco wzrasta ryzyko udaru oraz odnotowuje się zwiększony odsetek śmiertelności. W związku z tym zaleca się stosowanie neuroleptyków w jak najmniejszych dawkach, przez możliwe najkrótszy czas. Najbardziej zalecanymi są neuroleptyki nowej generacji – risperidol (Orizon, Rispolept) oraz klozapina (Klozapol, Leponex). Neuroleptyki nowej generacji stosowane są także w terapii zaburzeń równowagi. Benzodiazepiny zwiększają ryzyko upadku oraz pogarszają sprawność umysłową pacjentów, dlatego też zaleca się ich stosowanie jedynie w wyjątkowych sytuacjach oraz podobnie jak w przypadku neuroleptyków przez krótki czas. Leki przeciwdepresyjne wykazują znaczącą skuteczność w łagodzeniu stanów depresyjnych, jednak substancja czynna w nich zawarta (amitryptylina, imipramina czy klomipramina) osłabiają działanie acetylocholiny (neuroprzekaźnika) w związku z czym nie są zalecane do stosowane u pacjentów z otępieniem. Aktualnie pojawiają się jednak nowe leki przeciwdepresyjne jak Paroxetin, Fluoxetin, Citalopram czy Sertralin, które są lepiej tolerowane. Zobacz podobne artykuły: Alzheimer – przyczyny choroby Alzheimer – etapy choroby Alzheimer – leczenie i opieka Choroba Alzheimera – test Alzheimer jest dziedziczny? Choroba Alzheimera – gdzie szukać pomocy? Bliski ma Alzheimera – jak się przygotować na przyszłość? Opieka nad chorym na Alzheimera – komunikacja i aktywności Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts

Bibliografia:

  • Młynarczyk R., Bochon B., Piontek A., Kunert Ł, Sobiś J., Gorczyna P. W., Choroba Alzeimera – nowe strategie leczenia, Psychiatria, tom 13, nr 4, s. 210-214, https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/49970/38216
  • Farmakoterapia w demencji, *Materiały informacyjne 5: Farmakoterapia w demencji (demenz-und-migration.de)
  • Bidzan L., Farmakologiczne leczenie choroby Alzheimera – współczesne możliwości, Psychitraia, tom 17, nr 2, s. 87-94, Farmakologiczne leczenie choroby Alzheimera — współczesne możliwości | Bidzan | Psychiatria (viamedica.pl)
  • Gaweł M., Potulska-Chromik A., Choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona, Postępy Nauk Medycznych, t/ XXVIII, nr 7, 2015, pnm_2015_468-476.pdf (pnmedycznych.pl)
  • Bidzan L., Zaburzenia snu w wieku podeszłym, Geriatria 2011; 5, s. 34-40 201101_Geriatria_0010.pdf (akademiamedycyny.pl)
  • Potemkowski A., Ratajczak A., Ratajczak M., Otępienie w chorobie Alzheimera – zadania opiekunów w zakresie leczenia farmakologicznego, www.journalsmededu.pl/index.php/neuropsych/article/view/1462/1350
  • Siemiński M., Zaburzenia snu w chorobie Alzheimera, Zaburzenia snu w chorobie Alzheimera | Siemiński | Polski Przegląd Neurologiczny (viamedica.pl)
3.2/5 - (63 votes)

Ten wpis ma 0 komentarzy

Zostaw komentarz