Leczenie reumatyzmu

Choroby reumatyczne dotyczą przede wszystkim narządu ruchu – najczęściej kończyn oraz kręgosłupa, jednak mogą zająć także organy wewnętrzne. Choć nadal nie do końca zostały poznane przyczyny ich powstania, to dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny, diagnostyka oraz leczenie reumatyzmu umożliwia znaczącą poprawę jakości i długości życia osób cierpiących na tą przewlekłą chorobę.

Czym jest reumatyzm?
Jak leczyć reumatoidalne zapalnie stawów?
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne
• Glikokortykosteroidy
• Leczenie bólu oraz leki przeciwbólowe
• Leki modyfikujące przebieg choroby
• Biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby
Leczenie spondyloartropatii
Leczenie innych chorób reumatycznych
Sanatoria
Podsumowanie

Czym jest reumatyzm?

Reumatyzm tkanek miękkich jest terminem, pod którym kryje się szereg licznych oraz zróżnicowanych zespołów bólowych układu ruchu. Odczuwalny przez chorych ból pochodzi z tkanek miękkich, przeważnie okołostawowych. Zespoły bólowe mogą być procesami izolowanymi, jednak bardzo często współwystępują z procesami zapalnymi oraz zwyrodnieniowymi stawów. Zespoły bólowe, które towarzyszą reumatyzmowi mają szerokie spektrum czynników, które je wywołują.

Objawy choroby zależne są od konkretnej jednostki chorobowej. Istnieją jednak objawy ogólne, które należy zwrócić szczególną uwagę. Najbardziej charakterystycznymi ogólnymi objawami chorób reumatycznych są:

• bóle stawów, które nasilają się podczas wykonywania ruchu,
• obrzęki stawów,
• sztywność stawów,
• przykurcze,
• zaczerwienienie,
• długotrwałe uczucie zmęczenia, niewyspania, czy rozdrażnienia.

Leczenie reumatyzmu jest długie oraz trudne. Oprócz wdrożenia odpowiednio dobranego leczenia farmakologicznego ważna jest regularna oraz rzetelna rehabilitacja.

Jak leczyć reumatoidalne zapalnie stawów?

Zasadniczym celem leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów jest ograniczenie zapalenia, ograniczenie dolegliwości bólowych, a także utrzymanie układu ruchu w jak najlepszym stanie, w tym zatrzymanie zmian strukturalnych w stawach i zapobieganie zmianom narządowym. Bardzo ważnym jest, aby leczenie farmakologiczne zostało wdrożone jak najszybciej (6–12 tygodni od pierwszych objawów). Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Ligi Reumatycznej osoby chore na reumatoidalne zapalenie stawów powinny być systematycznie co 3 miesiące monitorowani, zaś w przypadku braku skuteczności stosowanego leczenia zmiana powinna nastąpić nie dłużej niż po 6 miesiącach terapii.

W przypadku leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów najlepsze efekty przynoszą leki modyfikujące przebieg choroby oraz biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Niesteroidowe leki przeciwzapalne charakteryzują się szybkim łagodzeniem dolegliwości bólowych oraz zmniejszają czas trwania porannej sztywności. Niestety przy ich przyjmowaniu istnieje ryzyko powikłań – w ocenie jego ryzyka lekarz bierze pod uwagę przede wszystkim:

• wiek chorego (powyżej 65 lat),
• występowanie objawów z przewodu pokarmowego przed podjęciem leczenia NLPZ,
• przyjmowanie jednocześnie kwasu acetylosalicylowego, glikokortykosteroidów oraz antykolagulantów,
• konieczność długotrwałego przyjmowania NLPZ.

Glikokortykosteroidy

Leki z grupy glikokortykosteroid przede wszystkim zalecane są w pierwszym rzucie choroby w połączeniu z lekami modyfikującymi przebieg choroby (LMPCh). Zgodnie z najnowszymi wynikami badań, niestety glikokortykosteroidy zastosowane w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów zwiększają ryzyko wystąpienia zawału serca o 68%. W związku z tym zastosowanie tych leków oraz dobór ich dawkowania zawsze jest indywidualnie oceniany przez lekarza.

Leczenie bólu oraz leki przeciwbólowe

Osobom cierpiącym na choroby reumatyczne, u których występują długotrwale utrzymujące się dolegliwości bóle najczęściej zalecany jest paracetamol bądź paracetamol w połączeniu z NLPZ. W leczeniu bólu stosowane są także trójcykliczne leki antydepresyjne oraz neuromodulatory, które wypływają na odbieranie bodźców bólowych. Miorelaksanty, a więc leki rozluźniające mięśnie, a także leki z grupy benzodiazepin nie są rekomendowane. Opioidy mogą być stosowane w małych dawkach oraz przez krótki czas. W niektórych, wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest stosowanie silnych opioidów, m. in. morfiny, jednak wymaga to systematycznego nadzoru lekarza.

Leki modyfikujące przebieg choroby

Najczęściej stosowanymi lekami modyfikującymi przebieg choroby są sulfasalazyna, Metotreksat, chlorochina, zaś w wyjątkowych przypadkach cyklosporyna A, cyklosporyna, azatiopryna.

Biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby

Leczenie biologiczne jest postępowaniem medycznym, które polega na zastosowaniu substancji charakteryzujących się działaniem przeciwzapalnym i neutralizowaniem wybranych mediatorów zapalenia.

W leczeniu biologicznym, pierwszymi preparatami, które zostały zastosowane w leczeniu reumatoidalnego zapalenie stawów były inhibitory TNF-a. Współcześnie w Polsce w programach leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów oraz łuszczycowego zapalenia stawów zarejestrowane i stosowane są: infiksymab, etanercept, certolizumab pegol, adalimumab, golimumab.

Leki biologiczne wskazane są do zastosowania u tych pacjentów, u których:

• objawy choroby utrzymują się długi czas,
• standardowe leczenie LMPCh (zwłaszcza metotreksatem) nie przynosi oczekiwanych rezultatów,
• leczenie LMPCh wywołuje niepożądane działania.

Leczenie spondyloartropatii

Rodzaj terapii jaką jest spondyloartropia uzależniona jest od ustalonego rozpoznania stanu chorobowego oraz typu zajęcia stawów – obwodowy lub osiowy. W przypadku łuszczycowego zapalenia stawów oraz zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa postawą procesu terapeutycznego są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zaś w przypadku ich nieskuteczności wdrażane są leki biologiczne.

W przypadku stawów obwodowych – np. stawów rąk, stóp, stawów skokowych, kolanowych i biodrowych najczęściej stosowane są leki modyfikujące przebieg choroby – przede wszystkim sulfasalazyna oraz Metotreksat.

Leczenie innych chorób reumatycznych

W przypadku tocznia rumieniowatego układowego a także pozostałych układowych chorób tkanki łącznej najbardziej skuteczne oraz najczęściej stosowane są leki immunosupresyjne, glikokortykosteroidy, mykofendolan mofetylu oraz cyklosporyna. W ciężkim przebiegu tych chorób reumatycznych oraz w przypadku zagrożenia życia wykonywane są plazamaferezy, zaś w wyjątkowych przypadkach także autologiczne przeszczepy szpiku.

Sanatoria

Pobyt w sanatorium przede wszystkim na za zadanie umożliwienie swobodnego wykonywania codziennych czynności. Jest to niewątpliwe skuteczna forma wspomagająca podczas leczenia farmakologicznego. Prowadzone w sanatorium zabiegi i zajęcia znacząco mogą złagodzić następstwa schorzeń reumatycznych.

Osobom cierpiącym na choroby reumatyczne zaleca się pobyty w sanatorium w miejscach, gdzie nie występuje wysoka wilgotność powietrza oraz duża wietrzność. Duża grupa osób z reumatyzmem deklaruje, iż dobrze czuje się w kotlinach, na terenach podgórskich czy miejscach zalesionych – warunki tam panujące skutecznie łagodzą stany zapalne w organizmie. Problemy reumatyczne nieodzownie łączą się z dolegliwościami ze strony narządu ruchu, dlatego też chorzy kierowani są do placówek, w których odbywa się całościowa terapia.
Sanatoria oferują swoim kuracjuszom cierpiącym na choroby reumatyczne szereg zabiegów, przede wszystkim z zakresu:

• fizykoterapii,
• krioterapii,
• ciepłolecznictwa,
• laseroterapii,
• magnetoterapii,
• masaży podwodnych i wibracyjnych,
• kąpieli borowinowych, solankowych,
• leczniczej gimnastyki indywidualnej oraz grupowej.

Osoby, u których występują duże dolegliwości bólowe mogą korzystać z zabiegów fizjoterapeutycznych, które skurczenie łagodzą ból, wzmacniają mięśnie, zapobiegają powstawaniu sztywności stawów, a także przywracają ich sprawność. Szczególnie skuteczne działanie mają zabiegi z krioterapii (z wykorzystaniem niskich temperatur) czy tzw. laser biostymulujących. Szczegółowy plan fizjoterapii ustalany jest przez rehabilitanta w konsultacji z lekarzem na podstawie historii choroby, badań oraz ogólnej kondycji pacjenta.

Najbardziej znanymi sanatoriami, które przyjmują pacjentów z chorobami reumatoidalnymi są ośrodki między innymi w Busku, Ciechocinku, Inowrocławiu, Muszynie czy Kołobrzegu.

Podsumowanie

Choroby reumatyczne zaliczają się do chorób przewlekłych. Współcześnie medycyna nie znalazła leku, który całkowicie zahamowałby rozwój tej grupy schorzeń. Jednak, dzięki nieustannym badaniom, obecnie możliwe jest znaczne polepszenie jakości życia osób cierpiących na choroby reumatyczne. Leczenie reumatyzmu może przybrać różne formy. Istnieje cały szereg preparatów farmakologicznych, które doskonale eliminują dolegliwości bóle, pomagają w zwalczeniu stanów zapalnych oraz umożliwiają normalne funkcjonowanie przez wiele lat. Dobór odpowiednich preparatów zależny jest od zdiagnozowania konkretnej jednostki chorobowej, długości choroby oraz tego jak pacjent reaguje na dany lek.

Niewątpliwe ważnym jest, aby utrzymać sprawność fizyczną oprócz regularnego przyjmowania leków zadbać o ruch, a więc rehabilitację. Współczesna fizjoterapia oferuje wiele zabiegów, które znacząco poprawiają jakość życia osób chorych. W zależności od ogólnego stanu chorego rehabilitacja może odbywać się w domu, w gabinecie fizjoterapeuty czy podczas turnusów w sanatorium/uzdrowisku. Należy zaznaczyć, iż wszystkie ćwiczenia wykonywane we własnym domu powinny być zalecone/skonsultowane ze specjalistą z zakresu fizjoterapii.

W procesie leczenia chorób reumatoidalnych ważna jest systematyczność, która dotyczy przyjmowania leków, odbywania wizyt kontrolnych oraz wykonywaniu ćwiczeń, dzięki którym wzmacniany jest narząd ruchu.

Autor: Klaudia Prus, Koordynator Opieki Domowej w Care Experts

Zobacz podobne artykuły:
Choroby przewlekłe – przegląd informacji
Reumatyzm – przegląd chorób reumatycznych
Reumatyzm – objawy choroby
Reumatyzm – przyczyny

Bibliografia

Szczepański L., Reumatyzm tkanek miękkich u osób w podeszłym wieku, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej 2008; 118 (Suppl). http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:l4M8NvMLk3YJ:docplayer.pl/7153324-Reumatyzm-tkanek-miekkich-u-osob-w-podeszlym-wieku.html+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl

Kwiatkowska B., Raciborski F. (pod red.), Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych. Ocena obecnej sytuacji i rekomendacje zmian, Wyd. Instytut Reumatologii im. Prof. Dr hab. Eleonory Reicher. https://spartanska.pl/wp-content/uploads/raport_wczesna_diagnostyka_ChR.pdf

Jasik A., Macienowska-Suchowierska E., Bóle stawów u osób w wieku podeszłym, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011. http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/09/pnm_2011_402_409.pdf

Tatara T., Snakowska P., Rola diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów – przegląd systematyczny badań, Med. Rodz 2015; 2(18): 70-78. http://www.medrodzinna.pl/wp-content/uploads/2015/08/mr_2015_070-078.pdf

Jakimowicz-Klein B., Dieta antyreumatyczna, Wyd. Astrummedia

Smoleńska Ż., Zdrojewski Z., Odmienności w przebiegu chorób reumatycznych u osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska, tom 18, nr 4, 169-175. http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2010-04-6.pdf