Starzenie się organizmu. Co się dzieje z naszym organizmem w miarę upływu lat?

Początek i okres trwania starości człowieka zależy od jego potencjalnej siły życiowej i od warunków życia zewnętrznego, w jakich on przebywa. Człowiek dożyć może 115 lat, czasami więcej, lecz rzadko przekracza setkę. Średnio górny wiek starości wynosi 70-90 lat. Na przyspieszenie procesu starzenia się organizmu wpływ mają czynniki biologiczne, takie jak: zmniejszenie aktywności fizycznej, przeciążenie układu nerwowego takimi szkodliwymi bodźcami, jak hałas, stresy różnego rodzaju, nadmiar informacji, niewłaściwe odżywianie. Podobnie czynniki społeczne przyspieszają ten proces starzenia się organizmu. Są to na przykład izolacja społeczna i psychiczna, pogorszenie sytuacji materialnej, brak rekreacji i wypoczynku, nagła zmiana warunków środowiskowych czy brak przygotowania do starości jak też niewłaściwe do niej nastawienie.

Człowieka można porównać do innych organizmów żywych. Stary człowiek przypomina starzejące się rośliny i zwierzęta. Przeważnie jest pochylony, zgarbiony, głowa często łysa, włosy siwiejące, oczy jakby zamglone, bez blasku, na ogół w okularach, cera szara, pomarszczona, ręce ociężałe i drżące. Człowiek taki nie wykazuje prężności, elastyczności w ruchach, jest ociężały. Oprócz tych cech zewnętrznych, tak charakterystycznych dla człowieka starego, towarzyszy mu także osłabienie wewnętrznego życia psychicznego: brak siły, polotu, bystrości, inicjatywy czy motywacji. Charakteryzuje się pozycją obronną, a nie ofensywą.

Biologiczne aspekty starzenia
Zmiany w głównych narządach starzejącego się organizmu
Starzenie się organizmu w wymiarze psychologicznym
Zjawiska psychiczne w starości
Aspekt społeczny
Podsumowanie

Biologiczne aspekty starzenia

Powszechnie uważa się, że w procesie starzenia się zmiany zachodzą na poziomie tkanek, komórek i jąder komórkowych. Występuje kilka teorii na ten temat.

• Teoria zegara biologicznego. Zakłada ona istnienie wewnątrzustrojowego zegara, który reguluje wszelkie zmiany aktywności i szybkości podziału komórkowego. W ten sposób organizm programuje procesy wzrostu, dojrzewania, starzenia się i śmierci.
• Teoria sumowania się błędów. Zwolennicy tej teorii zakładają, że czynniki środowiskowe (np. promieniowanie) wywołują mutacje w materiale genetycznym, co powoduje szybsze starzenie się organizmu na skutek wytwarzania przez komórki nieprawidłowych produktów, zaburzenia rozmnażania czy wzrostu komórek.
• Teoria gromadzenia się nieprawidłowych produktów. Według tej teorii następuje stopniowe zamieranie komórek w miarę nagromadzania się nieprawidłowych produktów przemiany materii, które prawdopodobnie powstają w czasie przemian metabolicznych i w czasie rozpadu błon wewnątrzkomórkowych przez czynniki chemiczne znane jako wolne rodniki.
• Teoria chemicznych połączeń krzyżowych. Tu nawiązuje się do zmian na poziomie tkankowym, gdzie włókna kolagenu i elastyny w tkance łącznej tworzą tzw. węzły i wówczas nie działają prawidłowo.
• Teoria autoimmunologiczna. W miarę starzenia się odpowiedź immunologiczna słabnie. Samo osłabienie odpowiedzi immunologicznej może stanowić przyczynę procesu starzenia się.

Zmiany w głównych narządach starzejącego się organizmu

Zmiany w budowie i czynności poszczególnych narządów są prawidłowymi zjawiskami zachodzącymi podczas procesu starzenia się organizmu i nie mają nic wspólnego ze zmianami chorobowymi, gdzie dochodzą dodatkowe zmiany jakościowe i ilościowe do niżej wymienionych.

• Narząd ruchu. Układ mięśniowo-szkieletowy. W okresie dorosłym i starczym następuje zmniejszenie wysokości o około 5 cm. Następuje „skrócenie” kręgosłupa na skutek zmniejszenia objętości chrząstek międzykręgowych. Masa kości zmniejsza się, zanikają włókna mięśniowe, które są zastępowane przez tkankę łączną, zaś stawy zostają poszerzone, którym towarzyszy zmniejszenie objętości chrząstek powierzchni stawowych. Powoduje to spowolnienie ruchów dowolnych u starszych ludzi i drżenie mięśniowe w spoczynku. Zmienia się postawa ciała, z odchyleniem głowy do tyłu, zgięciem nadgarstków, bioder i kolan, pojawić się może powłóczenie nogami.
• Zespół narządów wydzielania i wydalania. Skóra. Zmniejszenie napięcia, tzw. „marszczenie się” skóry jest następstwem zanikania jej elastyczności oraz zmniejszania ilości tkanki podskórnej. Naskórek staje się cieńszy, powierzchowne naczynia krwionośne stają się kruche, przez co nawet niewielkie krwawienia stają się przyczyną czerwonego zabarwienia skóry. Gruczoły potowe ulegają zanikowi, występuje pogrubienie paznokci. Siwienie włosów jest następstwem utraty barwnika, włosy stają się cieńsze, u mężczyzn może występować łysienie. Owłosienie innych części ciała zanika, poza zarostem na twarzy.
• Nerki. Wskutek starzenia się następuje utrata nefronów, która powoduje zmniejszenie wielkości nerek. Przepływ krwi przez nie zmniejsza się o połowę, o tyle samo w ciągu życia zmniejsza się także przesączanie kłębuszkowe. Częste oddawanie moczu jest następstwem zmniejszonej pojemności pęcherza moczowego i osłabienia mięśni gładkich, co zdarza się głównie w porze nocnej. U mężczyzn dodatkowo utrudnianie w oddawaniu moczu może powodować fizjologiczny przerost gruczołu krokowego.
• Układ pokarmowy. U starszych ludzi powszechna jest utrata łaknienia, z wiekiem pogłębia się zanik dziąseł. Następuje zmniejszone wydzielanie śliny a odruch gardłowy staje się mniej sprawny. W całym przewodzie pokarmowym zmniejsza się motoryka z opóźnieniem przejścia treści pokarmowej przez przełyk oraz opóźnieniem opróżniania żołądka i skłonnością do zaparć wskutek zmniejszania wydzielania śluzu. Dochodzi tu także wiele czynników, które decydują o zmniejszaniu wchłaniania u ludzi w starszym wieku. (Dowiedz się więcej o żywieniu osób starszych)
• Układ krążenia (sercowo-naczyniowy). W tym układzie serce anatomicznie ulega najmniejszym zmianom w procesie starzenia się. Zmiany wyrażają się nasileniem ciemnej pigmentacji i pogrubieniem zastawek. Jednak faza skurczu cyklu pracy serca wydłuża się, a pojemność pompowania zmniejsza się o 40% w ciągu dorosłego życia. Naczynia krwionośne zmniejszają swoją elastyczność z powodu odkładania się kolagenu na ich ścianach. Aby zrównoważyć zwiększony przez to opór, następuje podwyższenie ciśnienia tętniczego. Ciśnienie to, podwyższone na przykład w czasie zwiększonego wysiłku lub z powodu stresu, dłużej powraca do wyjściowej wartości. (Poczytaj o gimnastyce dla seniorów)
• Układ oddechowy. Płuca tracą swoją elastyczność i stają się coraz twardsze. Chociaż zmniejsza się liczba, to jednak zwiększa się wielkość oskrzelików i pęcherzyków płucnych, co prowadzi do szkodliwego powiększania się martwej czy bezużytecznej przestrzeni, w której nie zachodzi wymiana gazowa. Przestrzeń aktywna płuc zmniejsza się o 25% u ludzi w podeszłym wieku, nie licząc stanów chorobowych spowodowanych np. paleniem tytoniu jak POCHP.
• Układ nerwowy. Masa naszego mózgu zmniejsza się w miarę utraty neuronów. Zmniejsza się szybkość przewodzenia pobudzenia wzdłuż aksonów i opóźnia czas reakcji. U starszych ludzi potrzebne są silniejsze bodźce, ponieważ próg pobudliwości sensorycznej ulega podwyższeniu. Dobrym przykładem jest tu nieuświadomiona w dostatecznym stopniu zmiana temperatury zewnętrznej. Zmniejsza się liczba kubków smakowych, wcześniej zanikają te wrażliwe na substancje słodkie i słone. Występujące przy tym upośledzenie węchu prowadzi do zmniejszenia łaknienia. Zmniejsza się także ostrość słuchu. Dzieje się to za przyczyną zwiększonego odkładania się woskowiny w zewnętrznym przewodzie słuchowym, sztywności kosteczek słuchowych i atrofii nerwu słuchowego. Wcześniej dochodzi u ludzi starszych do utraty odbierania tonów o wysokich częstotliwościach, a osoba taka zdarzenia czyta, tj. potrzebuje jednocześnie zarówno widzieć jak i słyszeć do prawidłowego odbioru zjawisk. W przypadku odbierania wrażeń wzrokowych również występują zmiany. Źrenice stają się większe, słabiej reagują na światło, akomodacja zmniejsza się w miarę mętnienia soczewki, torebka staje się mniej elastyczna, pole widzenia zawęża się, odbiór kolorów traci na ostrości.
• Narządy płciowe. Po przekwitaniu kobiety tracą zdolności rozrodcze. Wraz z ustaniem jajeczkowania przestaje wytwarzać się progesteron i zmniejsza się stężenie estrogenów. Jajniki stają się mniejsze i cieńsze, skracają się jajowody, macica i szyjka ulegają inwolucji. Zmniejsza się elastyczność tkanki ścian pochwy, zmienia odczyn i ilość wydzieliny surowiczej. W przypadku mężczyzn zdolność do rozrodu zostaje zachowana pomimo zmniejszonej liczbie plemników, w tym zdolnych do zapłodnienia. Jednak pobudliwość seksualna jest zmniejszona, podobnie jak ejakulacja.

Starzenie się organizmu w wymiarze psychologicznym

Oprócz zmian w sferze biologii, starość jest także zjawiskiem psychicznym. Jest bowiem świadomym przeżyciem stanu życiowego w późniejszych latach życia; to sposób reagowania na środowisko zewnętrzne i na zachodzące w człowieku zmiany organiczne; jest odczuciem odrębności i odmienności życiowej, jaka zamyka się w granicach pewnego wieku; zawsze powstaje i rozwija się w ramach ciała organicznego. Dlatego zjawisk psychicznych nie możemy rozpatrywać w oderwaniu od procesów biologicznych, rozwijają się równolegle i wzajemnie warunkują.

Zjawiska psychiczne w starości

Pamięć. Jest ona zdolnością przechowywania, odnawiania i rozpoznawania treści poznawczych, wcześniej przeżytych. To myślowe i uczuciowe cofnięcie się, odwrócenie od teraźniejszości i przywołanie w świadomości swego dawnego życia w postaci obrazów, jakie tam się zachowały. W pamięci długotrwałej przechowujemy informacje przez długi czas, można powiedzieć stale. Utrzymuje się ona na ogół w starości, zwłaszcza ta dotycząca spraw ważnych, zasadniczych. Jednak z biegiem lat treść pamięciowa maleje, zawartość materiału rozluźnia się i dokonuje się selekcja materiału pod względem konieczności i przydatności. Pamięć krótkotrwała jest wypełniona materiałem najnowszym. Ta zawartość jest szybko zapominana. Zapominamy w starości, gdzie leży położona dopiero co rzecz, usłyszane przed chwilą nazwisko czy też postanowienie czy zamiar mniejszej wagi. Tok naszych myśli czy wyobrażeń jest wciąż przerywany przez dołączanie i wkraczanie nowych, nie zamierzonych i nie wiążących się z poprzednimi procesów psychicznych. Stary człowiek żyje przeszłością, ale jej nie wzbogaca nowymi doznaniami. Dlatego nowe doznania z trudem znajdują dostęp do świadomości, a jeśli już się tam znajdą, to wymagają szczególnych zabiegów, aby tam się utrzymały. Pamięć starych ludzi charakteryzuje optymizm życiowy, który utrzymuje z dawnych przeżyć te, które są optymistyczne, pogodne, a te elementy ujemne, negatywne wypiera, by nie czuć się zagrożonym tym, co obciąża i tak już zagrożone istnienie starego człowieka. (Dowiedz się więcej o ćwiczeniach pamięci dla seniorów)

Uczenie się. Nowych rzeczy stary człowiek może uczyć się również. Oczywiście będzie tu występował zwolniony czas reakcji czy też w pewnym stopniu osłabienie doznań zmysłowych. Dlatego muszą być zastosowane inne, specyficzne warunki, takie jak większe skupienie, cisza i spokój, wielokrotne powtarzanie treści, które są przyswajane, raczej krótkie, skupienie się raczej na dokładności aniżeli na szybkości w procesie nauczania. A więc jeśli zadanie jest zrozumiałe i jest wystarczająca motywacja do działania, wówczas założone cele mogą być osiągnięte przez ucznia w podeszłym wieku. Dobitnie to uwidaczniają przypadki uzyskiwania stopni naukowych nawet w późnym wieku.

Inteligencja. To uczenie się jest uzależnione od naszych możliwości, a więc poniekąd od naszej inteligencji. Przez całe lata następuje jej powolny rozwój, podobnie i zanik inteligencji dokonuje się w powolnym stopniu w okresie starzenia. Oczywiście odnosimy to do zdrowych ludzi starszych, jeśli tak można nazwać w dzisiejszych czasach często schorowanych i z współistniejącymi różnymi chorobami. Inteligencja utrzymuje się najdłużej jako czynność myślowa. Nie zmienia się wiedza ogólna, zdolność rozumienia czy zapas słów. Ulega zmianom zaś i obniża się pamięć liczb, myślenie rachunkowe, zdolność do abstrakcji. Wykonywany zawód osłabia inteligencję, jeśli nie zmusza do jej stymulowania. Działalność inteligencji opiera się na wyobraźni i zdolnościach abstrakcyjnych. W starszym wieku wyobraźnia jest słabsza ze względu na jej biologiczne podłoże. Koncentracja jest lepsza, bowiem pozbawiona jest hamulców w postaci uczuć i popędów, ale proces abstrakcji jest powolniejszy. Starsi ludzie potrzebują więcej czasu na zrozumienie nowych pojęć, więcej popełniają błędów w interpretacji, szybciej zapominają i wolniej pracują. Odwołują się zazwyczaj do dawnych doświadczeń, przeważa myślenie praktyczne i konkretne. Ważnym czynnikiem, który ma wpływ na zdrową starość jest biologiczne zdrowie organizmu; szczególnie mózg ma tu ważne miejsce. Tu z biegiem lat dokonują się zmiany, które obniżają poziom inteligencji. Następuje spadek zdolności sensorycznych i motorycznych, zaburzenia hormonalne i przemiany materii, brak adaptacji społecznej, odczuwalna dysproporcja w porównaniu z młodym pokoleniem. To wszystko przyspiesza starość i możliwą depresję. Można wspomnieć tu o miażdżycy, która występuje często wśród starszego pokolenia i jest jakby naturalnym procesem zachodzącym w organizmie, a która w znacznym stopniu przyspiesza proces starzenia się organizmu.

Wyobraźnia. Stary człowiek żyje przeszłością, która jest cechą właściwą pamięci, czy wobec tego można mówić w jego przypadku o twórczości, która jest nacechowana na przyszłość? Tak, zarówno pamięć jak i wyobraźnia uzupełniają się u starego człowieka. Łączy się tu retrospektywne spojrzenie w przeszłość z możliwością korekty tegoż działania, np.: jak mogłoby być inaczej. Pomimo wszystko człowiek stary żyje nadzieją, spodziewa się poprawy sytuacji bądź utrzymania status quo. To wyjście poza dziś, czasu i przestrzeni jest dziełem wyobraźni ludzkiej, która z wiekiem słabnie, aczkolwiek znamy wiele wielkich postaci, jakie do późnej starości działały twórczo, bądź w późnym wieku zaczynały swoje kariery. Możemy przywołać tu takie przykłady jak Platon, Kant, Rubinstein, Verdi czy Goethe lub Picasso.

Osobowość. Jeś li nie występują większe zmiany patologiczne, osobowość starszego człowieka pozostaje niezmieniona. Brak elastyczności jest spowodowany na ogół ograniczeniami fizycznymi bądź społecznymi, a nie ze zmian osobowości. Wynika bardziej z ostrożności i niepewności przed nieznanym i wszelkimi zmianami. Instynkt życia skłania do uciekania się starych ludzi często do egoizmu w różnych postaciach. Ten lęk przed śmiercią może występować pod postacią skąpstwa, łakomstwa, wygody, chciwości czy próżności. Często zajmują postawę wrogości lub obojętności, przez co dystansują się świadomie wobec otoczenia. Jednak nie wszyscy tracą nadzieję lub załamują się. Większość starszych osób osiąga stan równowagi psychicznej. Znamiennym przykładem jest doświadczenie choroby i cierpienia powstałych w wyniku choroby. Taki człowiek skazany jest na całkowitą zależność od innych. Wielu z takich chorych akceptuje swój los, hartuje się, wyrabia w sobie siłę woli i panowanie nad sobą. Inni zaś nie znajdują tej równowagi pomiędzy swoim stanem fizycznym i psychicznym, stają się strzępkiem nerwów, nieopanowanymi, rozżalonymi na cały świat.

Uczucia. W starości mówimy o obniżeniu życia uczuciowego. Przede wszystkim uczucia witalne są słabsze, te związane z biologicznymi procesami naszego organizmu, bowiem wobec wyczerpywania się sił życiowych nie wykazują zwiększonego natężenia. Mówimy tu o mniejszej przyjemności do jedzenia i picia, mniejsza jest też przyjemność z ogólnego dobrego samopoczucia związanego ze zdrowiem, bo ono nie dopisuje. Cechą znamienną uczuć w starości jest ich zmienność i płynność. Nie są skupione na jednym przedmiocie z powodu słabego dynamizmu, który szybko się wyczerpuje i szuka innego przedmiotu. Dlatego stary człowiek długo się nie cieszy, nie martwi, męczy go skupienie uwagi na jednym przedmiocie. Silniejsze od witalnych są uczucia duchowe, ale i te szybko się wyczerpują. Mogą to być uczucia intelektualne, moralne, religijne. Częstym zjawiskiem uczuciowym w starości są nastroje. Są to długotrwałe uczucia o słabym natężeniu, zabarwiające sobą różne stany świadomości. Możemy tu mówić o osamotnieniu, małowartościowości, zbędności, usunięciu poza nawias. Jest to uczucie depresyjne, przykre, obniżające samopoczucie życiowe. W skrajnych przypadkach starzy ludzie opanowani tym uczuciem mogą doprowadzić siebie do samobójstwa. U ludzi starych występuje ta forma uczuciowości, jaką jest namiętność. Jest to bardzo silne uczucie opanowujące człowieka, jednak nie są gwałtowne i czasem ukryte. Mówimy tu o miłości i nienawiści, podejrzliwości, sympatii i antypatii, mściwości i zazdrości, nawet do najbliższych osób. Mają one charakter instynktowny, niemal odruchowy, stąd u ludzi starszych tak częste zmiany tych namiętności, chwilowe przypływy i odpływy.

Popędy:

• Popęd do odżywiania. Przejawia się poprzez uczucie głodu, pragnienia, nasycenia czy niedosytu. Starzy ludzie przywiązują dużą wagę do odżywiania, bo to sprawia im przyjemność. Na ogół dużo jedzą. Wiąże się to z instynktem samozachowawczym, z wolą życia, jest to w pewien sposób samoobrona przed śmiercią, walka o życie.
• Popęd płciowy. Działa on przez całe życie. Popęd działa jako uczucie czy skłonność do drugiej płci, nawet jeśli w starości rozrodczość już nie wchodzi w grę. Znane są zakochania czy małżeństwa w starości.
• Popęd ruchowy. Stary człowiek potrzebuje wielu niezbędnych rzeczy do życia, posiada zdolność zbliżania się do nich. Lecz w jego wieku ta ruchliwość jest ograniczona z różnych powodów, braku sił czy schorzeń. Aparat ruchowy działa słabiej, mięśnie są zwiotczałe, nerwy osłabione, brak elastyczności. Na ogół zdolność ruchowa jest wyznacznikiem sił żywotnych starego człowieka.
• Popęd do samoobrony. Człowiek stary odczuwa na ogół brak sił, i nie może bronić się w adekwatny sposób, ale broni się w ramach swoich możliwości. Broni swego zdrowia, kiedy jest zagrożone, lubi się leczyć, chodzi do lekarza, wyjeżdża na kuracje. Tacy ludzie bronią się często swoją postawą dezaprobującą bądź lekceważącą, milczeniem. W związku z tym wśród wieku ludzi starych tak wiele typów zgryźliwych, złośliwych, dokuczliwych. Wobec sytuacji beznadziejnych występuje często brak reakcji obronnych.

Aspekt społeczny

Oprócz wymiaru biologicznego i psychicznego, w jakich funkcjonuje człowiek, aby określić holistycznie jego funkcjonowanie, nie możemy nie uwzględnić jego wymiaru społecznego, a więc jego zanurzenia w społeczeństwie. Także w starości ten wymiar funkcjonuje, tym bardziej, że jest to jakby entropia starego człowieka wśród innych członków społeczeństwa. Okres starości może rozciągać się nawet na trzy dekady, dlatego zachodzące zmiany w życiu starego człowieka będą się różniły w zależności, czy będzie to okres kiedy dopiero co przeszedł na emeryturę, kiedy zazwyczaj jest jeszcze w dobrym zdrowiu, a wejściem w wiek około lat dziewięćdziesięciu, kiedy to już zdrowie jest zazwyczaj gorsze, brak pomocy od bliskich czy warunki życiowe są mniej sprzyjające.

• Emerytura. Koniec pracy zawodowej jest zawsze stresem dla seniora. Początkowo jest to jeszcze zapewne sprawny fizycznie i intelektualnie człowiek, który z dnia na dzień zaprzestał życia zawodowego. W tym okresie wieku ludzi albo pracuje jeszcze zawodowo albo przynajmniej w jakimś wymiarze czasu pracy. Zakończenie życia zawodowego wiąże się zawsze z pewnymi stratami. Przede wszystkim jest to utrata dotychczasowego statusu społecznego. Do tego dochodzi utrata środowiska pracy, a więc ograniczenie fizycznych i społecznych kontaktów ze środowiskiem pracowniczym. Ponadto emerytura jest poważnym uszczerbkiem na dochodach. Zmienia się także dotychczasowy tryb życia, jego rytm trzeba na nowo ustalić, w zależności od nowych kryteriów.
• Zmiany rodzinne. Dla wielu ludzi w podeszłym wieku rodzina stanowi podstawowe odniesienie w stosunkach społecznych. W dobie XXI wieku zmienił się model rodziny z wielopokoleniowej. W miarę dorastania dzieci i zakładania przez nie własnych rodzin rodzice pozostają w domu sami. Stąd inne role osób starszych, sami muszą sobie radzić, wspomagać się wzajemnie do czasu, kiedy jedno z nich bądź dwoje będą w stanie sobie radzić. Wówczas stają się oni zależni od innych i wymagają opieki drugich osób. Dobrze, jeśli są to na przykład ich dzieci. Gdy nie są oni w stanie zająć się swoimi rodzicami, mogą powierzyć opiekę nad bliskimi domom opieki.
• Osamotnienie. Wiele ludzi w podeszłym wieku, opuszczonych przez dzieci, które realizują się w nowych miejscach i nie dbających o kontakty ze swoimi starymi rodzicami, odczuwa opuszczenie i osamotnienie. Samotne życie nawet może sprzyjać pewnym przemyśleniom czy odnowieniem zasobów energii, lecz jeśli okres ten przedłuża się i staje się elementem stałym w egzystencji starego człowieka, to wówczas pojawia się odczucie samotności przechodzące w nastrój negatywnego uczucia, prowadzącego często do depresji.

  

• Odwrócenie ról. Dzisiejsi starzy ludzie, którzy wcześniej w kwiecie wieku opiekowali się swoimi dziećmi, chroniąc ich i żywiąc, odwracają swe role. Bo kiedy ich dzieci dorosły, nastąpił stan równowagi. Zarówno młode dorosłe dzieci, jak i starsi dorośli rodzice uważały się za równe sobie. Dziś, po kolejnych dziesięcioleciach, ci rodzice, którzy się opiekowali wcześniej swymi dziećmi, od nich właśnie potrzebują opieki. Nie są już w stanie odgrywać roli w niesieniu pomocy czy to swoim dzieciom, czy też innym członkom społeczności. Są zależni od innych. A nie zawsze jest to do pogodzenia przez starszą osobę. Wynika stąd stres psychiczny wywołany taką sytuacją, a jest to czasem znacznie trudniejsze do przezwyciężenia, niż cierpienie wywołane przez niedomagania fizyczne. Taka zależność budzi niewątpliwie uczucie niepokoju i zażenowania, co z kolei może przerodzić się w uczucie urazy i depresji.

Podsumowanie

Współczesne dane demograficzne jasno pokazują nam, jak wydłuża się ludzkie życie i to nie tylko w krajach wysokorozwiniętych. Z jednej strony społeczeństwa się starzeją, z drugiej jednak efektem tego procesu jest to, że coraz więcej ludzi cierpi z powodu chorób wieku podeszłego. Dzisiejsze społeczeństwo, szczególnie naukowcy, którzy badają starość w różnych jej aspektach, zdają sobie sprawę z tego, że proces starzenia można i należy badać. Uświadamiamy sobie, że możemy mieć wpływ na długość i jakość naszego życia. Pierwsze teorie na temat starzenia się organizmu zaczęły powstawać jeszcze w XIX wieku. Dziś wiemy, że na proces starzenia i długowieczność wpływają różnorodne czynniki genetyczne, środowiskowe, epigenetyczne czy przypadkowe. Na niektóre z nich nie mamy wpływu, jednak niektóre możemy modyfikować wpływając tym samym nie tylko na długość ale także na jakość naszego życia. Na takie czynniki środowiskowe jak dieta, styl życia, aktywność czy unikanie używek mamy realny wpływ. Z kolei badania naukowe ze wszystkich dziedzin zajmujących się procesem starzenia na poziomie organizmu, komórki, układów czy makrocząsteczki, pozwalają nam poznać ten proces i otwierają drogę nie tylko do naszej długowieczności, ale i lepszej jakości naszego życia.

Autor: Jan Bachanek, Dom Opieki Józefina

Zobacz podobne artykuły:
Inwestycja w zdrowie seniora
Geriatra – lekarz dla seniora
Leki dla seniorów – fakty i zagrożenia
Choroby wieku podeszłego
Choroby przewlekłe – przegląd informacji
Gimnastyka dla seniorów
Ćwiczenia pamięci dla seniorów
Żywienie osób starszych – co warto wiedzieć?
Depresja u osób starszych
Samotność seniorów
Opieka nad seniorami w czasie pandemii
Potrzeby osób starszych

Bibliografia

Pędich W., Żakowska-Wachełko B., Podręcznik geriatrii dla lekarzy. Warszawa 1988.

Garrett G., Potrzeby ludzi starszych. Warszawa 1990.

Kirwood T., Czas naszego życia. Kielce 2005.

Jesień i zima życia. ETHOS Nr 47, Lublin 1999.

Żołądź J. A., Majerczak J., Duda K., Starzenie się a wydolność fizyczna człowieka, w: Jan Górski (red.) Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego, Warszawa 2019. http://ksiegarniapzwl.pl/download/229480100.pdf

http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/07/2014-3_Gerontologia_6.pdf

http://www.centrumopiekiseniora.pl/news/1/jak-starzeje-sie-nasz-organizm-zachodzace-zmiany

https://docplayer.pl/6058950-Zmiany-narzadowe-w-procesie-starzenia.html