Samotność seniorów

samotnosc seniorow

Człowiek jest istotą społeczną. Potrzeba kontaktu z drugą osobą jest wpisana w jego naturę. Długotrwała samotność, o ile nie wynika z własnej decyzji, ma negatywny wpływ na jakość życia, może prowadzić do obniżenia nastroju, depresji oraz chorób somatycznych. Może dotknąć człowieka na każdym etapie życia. Najbardziej dotkliwa jest jednak w dzieciństwie i na starość. Nasila się w szczególnych momentach roku.

Samotność seniorów staje się coraz bardziej powszechnym problemem. W 2040 roku już co trzecia osoba będzie miała 60 lat i więcej. Badania przeprowadzone w roku 2018 na zlecenie Stowarzyszenia mali bracia Ubogich pokazuje, że aż 3 na 10 Polaków w wieku powyżej 80 lat mówi o odczuwanej samotności. 1 na 10 stwierdza, że czuje się samotnie bardzo często, a nawet zawsze.

Samotność seniora – czynniki ryzyka
Co idzie w parze z samotnością? – konsekwencje
Jak zapobiegać samotności seniorów?
Samotność w kontekście wyzwań pielęgnacyjno-opiekuńczych

Samotność seniora – czynniki ryzyka

Obecni seniorzy byli wychowywani w konkretnym systemie, który określał role społeczne każdego członka grupy/rodziny. Sytuacja, gdy np. z powodu choroby osoba starsza nie może udzielać się w życiu rodziny/kręgu towarzyskim, skutkuje złym samopoczuciem psychicznym seniora.

Utrata współmałżonka

Trudnym momentem jest utrata współmałżonka. U 16% owdowiałych osób poczucie straty i samotności przechodzi w depresję.

Moment przejścia na emeryturę

Innym z powodów izolacji i samotności seniorów może być moment przejścia na emeryturę. Status pracownika oznaczał pełnienie istotnej roli w społeczeństwie, konkretne benefity oraz zapewnione stałe relacje społeczne. Odejście z pracy przerywa ten znany i stały w ciągu kilkudziesięciu lat tryb życia. Bardzo często osoby 65+ po przejściu na emeryturę popadają w swego rodzaju marazm, dezorientację co do dalszych/jakichkolwiek planów życiowych.

Dodatkowo dawniej członkowie rodziny i przyjaciele (z pracy, okolicy) byli w bardziej bliskim wspólnym otoczeniu niż obecnie. Wyjazdy członków rodziny na stałe poza granice kraju, oznaczają obecnie długie okresy samotności seniorów. Szczególnie dotyka to te osoby, które mają nieliczną rodzinę, niewielki krąg przyjaciół, nie są aktywne towarzysko, nie potrafią/nie chcą korzystać z technologii takich jak np. Skype. Dodatkowo im bardziej zaawansowany wiek, tym krąg przyjaciół i znajomych naturalnie się zmniejsza z powodu pogorszenia stanu zdrowia i śmierć.

Społeczna izolacja seniorów wyklucza osoby 65+ z wielu obszarów życia, nawet gdy osoby te nie doświadczają chorób, które ograniczają mobilność i samodzielność. W Polsce aż 3 na 10 osób w wieku 80+ nie wychodzą w ogóle na spotkania towarzyskie. 1 na 10 osób w tym przedziale wiekowym nie jest w ogóle odwiedzana w domu!

Trudne momenty w roku

Dodatkowo są takie momenty w roku, które są szczególnie trudne dla samotnych. Niewątpliwie jednym z najtrudniejszych momentów w roku są święta. Zwłaszcza Boże Narodzenie i wigilijny wieczór, które w polskiej tradycji są mocno związane z rodziną i obecnością najbliższych. Co zrobić, kiedy tej rodziny nie ma lub kiedy bliscy są za granicą i nie wracają na święta do kraju?

Choroby

Jak wspomnieliśmy już powyżej do samotności seniorów przyczyniają się choroby, które ich dotykają. Im bardziej choroba uniesamodzielnia, tym większe zagrożenie samotnością. Odczuwany ból, unieruchomienie, trudność prowadzenia rozmowy czy – w wypadku niektórych schorzeń – problemy z pamięcią zniechęcają do spotkań z innymi lub wręcz pozbawiają takiej możliwości. Tryb dnia zmienia się: dzień wypełniony wizytami u specjalistów albo domową rehabilitacją i walką z bólem znacznie różni się od trybu życia sprzed choroby. Jeśli senior mieszka sam krótkie czy nawet dłuższe wizyty znajomych i przyjaciół, członków rodziny niekoniecznie budują w psychice chorego poczucie, że NIE jest samotny. Natomiast jeśli senior nie ma w bliskim otoczeniu takich osób jest jeszcze gorzej. Frustracja z powodu własnej choroby i zmian, jakie ta wprowadziła w życiu, może doprowadzić do depresji, która z kolei pogłębia poczucie osamotnienia i społecznej izolacji.
samotnosc seniorow badania

Co idzie w parze z samotnością? – konsekwencje

Na depresję cierpi 15%-30% osób w wieku powyżej 65 roku życia. Często nie zostaje prawidłowo rozpoznana: jej objawy zrzuca się na ”starość” lub leczenie obecnych w życiu seniora chorób. Tymczasem poczucie zagrożenia więzi z innymi lub wręcz przekonanie o utracie powiązań ze światem, jest bardzo silnym negatywnym uczuciem. Jeśli do tego dochodzi ból i wszystkie niedogodności związane z chorobą, narastająca frustracja, a wreszcie zobojętnienie – mamy prostą drogę do depresji. Stany depresyjne nie ułatwiają rehabilitacji, a także utrudniają komunikację z personelem medycznym czy bliskimi, sprawującymi opiekę. Osamotnienie seniorów i depresja często idą w parze. Dlatego ważne jest szybkie rozpoznanie tej choroby u seniorów.

Samotność seniorów – jak unikać, jak zapobiegać?

O tym, jak daleko idące konsekwencje może mieć brak bliskich oraz niemożność kontynuowania życia społecznego i towarzyskiego, już wiemy.

Pytanie, czy da się tego uniknąć? Jak zapobiegać samotności i poczuciu osamotnienia seniorów w starzejącym się społeczeństwie?

Rola telefonu

Wróćmy na chwilę do wspomnianych badań: w Polsce 1 na 20 osób w wieku 80+ twierdzi, że nie ma nikogo, z kim mogłaby choć przez chwilę codziennie porozmawiać. Poczuciu osamotnienia mogą zapobiegać rozmowy telefoniczne. Częsta, a nawet codzienna rozmowa jest bardzo ważnym elementem życia. Nowoczesne aparaty telefoniczne czy komputery z dostępem do Internetu, funkcje wideo w połączeniach telefonicznych czy w popularnych komunikatorach internetowych, możliwość przesyłania zdjęć mogą urozmaicić konwersację, o ile osoba starsza opanuje obsługę wyżej wymienionych. Dysfunkcje (takie jak słabszy wzrok, słuch, związane z wiekiem problemy z percepcją) mogą to utrudnić.

Jeśli osoba starsza nie ma bliskich czy znajomych, do których mogłaby zadzwonić, z pomocą przychodzą organizacje pozarządowe i specjalne linie telefoniczne. Jedną z nich – Ogólnopolski Telefon Zaufania dla Osób starszych działający pod patronatem Stowarzyszenia mali bracia Ubogich. Seniorzy mogą na niego dzwonić nie tylko z problemami, ale także gdy poczują potrzebę porozmawiania, wyżalenia się.
samotnosc seniorow - zapobieganie

Towarzystwo i aktywność

O ile starsza osoba jest na siłach, warto zaproponować jej uczestnictwo w różnego rodzaju aktywnościach poza domem. Samotność seniorów w twórczy i pozytywny sposób redukują wszelkie zajęcia edukacyjne i ruchowe. Programy Uniwersytetów Trzeciego Wieku czy organizacji pozarządowych działających na rzecz osób starszych proponują zróżnicowany program.

Edukacja i aktywność w wieku starszym pomaga uwolnić seniorów od stereotypów towarzyszących temu okresowi życia. Generuje nowe więzi towarzyskie, ćwiczy funkcje poznawcze, „zmusza” do wyjścia z domu.

Jeśli podejrzewamy, że problem samotności przytłacza osobę starszą w naszym otoczeniu, zacznijmy o tym rozmawiać, rozważmy pomoc psychologiczną!

Co zrobić w sytuacji, gdy osoba starsza nie jest na tyle mobilna, by skorzystać z aktywności poza domem? Można spróbować znaleźć w okolicy centra wolontariatu lub organizacje non profit, które oferują wolontariat towarzyszący.

W przypadku mocno ograniczonej mobilności dobrym rozwiązaniem może być zamieszkanie (czasowe lub długoterminowe) w domu seniora lub domu opieki. Należy jednak zwrócić uwagę, czy i jakie formy aktywności oferuje placówka, czy są tam terapeuci zajęciowi, jakie jest podejście w jaki sposób jest animowany czas. Zdarza się bowiem często, że w domu seniora czy w domu opieki, pomimo nieustannego przebywania wśród ludzi poczucie osamotnienia może być równie dotkliwe jak w pustym domu.

Dom Opieki Dziennej
SPRAWDŹ NASZĄ OFERTĘ!

Jak sobie radzić w święta?

Dla samotnych osób starszych jednym z najtrudniejszych momentów w roku są święta. Zwłaszcza Boże Narodzenie i wigilijny wieczór, które w polskiej tradycji są mocno związane z rodziną i obecnością najbliższych. Co zrobić, kiedy tej rodziny nie ma lub kiedy bliscy są za granicą i nie wracają na święta do kraju?

Są instytucje, które oferują spotkania wigilijne dla osób samotnych. Często organizują je miejscowe parafie, niektóre organizacje pozarządowe (np. mali bracia Ubogich działający w Warszawie, Poznaniu i Lublinie) – choć nie wszędzie i nie zawsze przypada to dokładnie na 24 grudnia.

Inną możliwością mogą być zorganizowane pobyty świąteczne, np. w uzdrowiskach, ośrodkach wypoczynkowych lub ośrodkach z ofertą dedykowaną seniorom niedaleko od miejsca zamieszkania. Odpowiednio zaanimowany czas w takich miejscach może zapełnić związaną z brakiem bliskich pustkę.

Samotność w kontekście wyzwań pielęgnacyjno-opiekuńczych

Badania wskazują, że wraz z rosnącą liczbą seniorów w polskim społeczeństwie maleć będzie liczba osób mogących świadczyć opiekę. Zmniejszy się zarazem opieka rodzinna. W 2035 już 100 tysięcy osób określonych jako niesamodzielne, będzie wymagać stałej opieki w placówce stacjonarnej.

Inne poziomy niesamodzielności będą dotyczyć osób wymagających opieki od półtorej godziny do trzech godzin dziennie. To już dziś duży problem, ponieważ państwowa opieka społeczna w Polsce wciąż boryka się z niedoborem opiekunów i asystentów opieki. Prognozy wskazują, że w nadchodzących latach będzie raczej wzrastał nie tylko u nas.

Na całym świecie od lat testuje się i w miarę możliwości wdraża rozwiązania z zakresu wsparcia seniorów za pomocą robotów. Istnieją już maszyny-„asystenci”, które realizują usługi, poruszając się po domu starszej osoby: otwierają drzwi, mogą podnieść seniora jeśli zajdzie potrzeba, podać jedzenie, zadzwoni pod numer alarmowy. Także tzw. inteligentny dom może ułatwiać życie seniorów: czujniki alarmowe, rejestracja funkcji życiowych i stanu zdrowia podczas snu itp. To wszystko rozwiązania przyszłości, które w ostatnim czasie zaczynają nabierać rzeczywistego wymiaru.

Zobacz podobne artykuły:
Geriatra – lekarz dla seniora
Leki dla seniorów – fakty i zagrożenia
Choroby wieku podeszłego – przegląd
Żywienie osób starszych – co warto wiedzieć?
Gimnastyka dla seniorów
Ćwiczenia pamięci dla seniorów
Depresja u osób starszych
Starzenie się organizmu. Co się dzieje z naszym organizmem w miarę upływu lat?
Inwestycja w zdrowie seniora
Choroby przewlekłe – przegląd informacji
Opieka nad seniorami w czasie pandemii
Jak dbać o zdrowie seniora?
Potrzeby osób starszych

Bibliografia

„Sytuacja społeczna osób w wieku 65+” – wyniki badania zrealizowanego dla Stowarzyszenia mali bracia Ubogich przez ARC Rynek i Opinia, https://www.malibracia.org.pl/aktualnosci/samotnosc-polskiego-seniora/

Agnieszka Bartoszek, Katarzyna Kocka i in.; Sprawność funkcjonalna oraz wydarzenia życiowe a natężenie symptomów depresji wśród seniorów mieszkających w środowisku domowym, Medycyna Rodzinna, nr 21 (1), 2018.
Dostęp: http://www.medrodzinna.pl/wp-content/uploads/2018/06/mr_2018_010-015.pdf

Diane K. Ehlers, Ana M. Daugherty, Agnieszka Z. Burzynska et al./i in.; Volumes Moderate, but Do Not Mediate, the Effects of Group-Based Exercise Training on Reductions in Loneliness in Older Adults, Frontiers in Aging Neuroscience, 25.04.2018. Dostęp: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnagi.2017.00110/full

Norbert G. Pikuła; Znaczenie relacji społecznych w pokonywaniu samotności osób starszych, Edukacja ustawiczna dorosłych nr 3, 2015, ss. 39-46.

Zofia Szweda-Lewandowska; Niesamodzielni a.d. 2035 – w poszukiwaniu sposobów i źródeł wsparcia, Acta Universitatis Lodziensis – Folia Oeconomica 4 (315), 2015. Dostęp: http://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/16662/173_183_lewandowska.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Joanna Zalewska-Puchała, Magdalena Kostrz i in.; Poczucie samotności starszych osób, Problemy pielęgniarstwa, nr 23 (2), 2015, ss. 233-238.

5/5 - (17 votes)

Ten wpis ma 1 komentarzy

  1. Kamil says:

    Bardzo ciekawy i przejrzysty materiał, pomoże mi w pisaniu pracy Mgr na temat osób starszych.